VẤN ĐỀ TÍN NGƯỠNG NHÂN GIAN

VẤN ĐỀ TÍN NGƯỠNG NHÂN GIAN
Khiêm Cung
(Đã đăng trong Đặc San Hiện Thực số 20/2010 của Quán Âm Sơn Đạo Tràng-Tân Tây Lan dưới pháp danh Thiện Châu)

Người ta thường nhầm lẫn tín ngưỡng trong nhân gian với nghi thức thờ cúng trong đạo Phật. Thực tế, vô số những tập tục đã in sâu vào sinh hoạt của quần chúng trong suốt bao thế kỷ qua, nó đã trở thành một với đời sống nhân gian. Tuy nhiên nó có mặt dỡ của nó bên cạnh những khía cạnh rất dân tộc cho nên trong thời đại chúng ta, xã hội tiến bộ, nhân sinh quan cũng quá đổi khác. Do đó cái nhìn, cái làm, cái suy nghĩ của chúng ta cũng phải theo đó mà tiêu chuẩn theo.

Bởi vì, một cách đơn giản mà nói, trong một không gian vô cùng, một thời gian vô tận, mỗi người chúng ta quá nhỏ bé, không ai biết được mình, gia đình mình sẽ ra sao, ông bà cha mẹ và người thân của mình đã quá vãng hiện trôi nỗi trong cảnh giới nào rồi, đã được siêu thoát hay chưa, nếu chưa được siêu thoát thì vong linh ở cõi mịt mờ nào đó có được yên ấm không hay đói rách, thiếu thốn. Vả lại là những con người có tình có nghĩa, có đạo lý ở đời, chúng ta luôn muốn làm điều thiện để hồi hướng công đức lành cho người thân ở bên kia thế giới.

Trong viễn ảnh nầy nhiều lãnh vực như bói toán, tử vi, nhiều tập quán len vào đời sống nhằm thỏa mãn cái gọi là thao thức hay ước nguyện của con người hoàn toàn ở ngoài lý tưởng giải thoát và an lạc của đạo Phật.

Như nghĩ về vận mạng của mình, người ta coi bói coi, xem tử vi, xin xăm… để biết tương lai mình ra sao; đối với người thân quá vãng, người ta rải giấy tiền vàng bạc dài dài dọc theo đường đưa quan tài người thân đến huyệt hay đến nơi hỏa táng, gọi là cúng đạo lộ, để cho vong linh đi đường được an toàn, không bị cản trở (?), rồi lại đốt giấy tiền, vàng bạc, đốt đồ mã (nhà lầu, xe hơi, tượng người giúp việc…v.v.), để cho thân nhân đã chết xài, hoặc đem “phóng sanh một cách không đúng cách” để mong cầu phước cầu an cho mình, cho người thân của mình.

Ngày nay do sự giao thương quốc tế, trong mỗi nước ngoài tiền tệ của nước đó, còn có tiền tệ của nước khác lưu hành nữa. Có lẽ vì nghĩ rằng sinh hoạt thế giới cõi âm cũng giống như cõi dương nên người ta lại in ra giấy bạc giả có đủ các loại như Đô la Mỹ, đồng tiền Âu châu, đô la Úc v.v… để đốt cúng cho thân nhân mong rằng bên kia có thể xài được.

Về coi bói, coi tử vi, xin xăm
Thực ra những sinh hoạt nầy đã thâm nhập vào đời sống quần chúng từ bao lâu rồi, trong văn chương ca dao, các bài vè bình dân cũng đã phản ảnh một cách sâu sắc. Thầy bói thường nói năm ăn năm thua, không trúng nhiều cũng trúng ít. Hãy đọc bài vè, mang tinh châm biếm, nhạo báng:

Bói cho một quẻ làm tin,
Vợ ông ở nhà may áo bằng kim.

Số cô có mẹ có cha,
Mẹ cô đàn bà cha cô đàn ông.

Số cô có vợ có chồng,
Sanh con đầu lòng không gái thì trai.

Số cô không giàu thì nghèo
Tối ba mươi tết thịt treo giữa nhà

Hoặc thử đọc một lá số tử vi, chúng ta thấy có phần luận đoán rất tốt, có phần xấu. Năm nào gặp năm vận tháng hạn, gặp sao Thái Bạch (sạch cửa nhà), nam gặp sao La Hầu, nữ gặp sao Kế đô thì thế nào cũng có lời khuyên cúng sao hạn thật kỹ và khuyên ăn hiền ở lành thì tai sẽ qua, nạn sẽ khỏi.

Còn xin xăm thì khi gặp quẻ xấu thì buồn lo, cũng phải lo cầu an, giải hạn, quẻ quá tốt bị phạt cúng dầu. Quẻ tốt thì vui quá, cúng dầu cũng được thôi.

Sở dĩ có nhiều nơi còn giữ cái tục xin xăm hay lấy tử vi là vì:

• Tôn trọng tín ngưỡng nhân gian
• Nhân ngày tết, việc xin xăm bói toán là tục lệ nhân gian từ ngàn xưa, sinh hoạt nầy, đối với một số người bình dân cũ ng thấy có cái gì vui vui trong mấy ngày tết.
• Chùa thì đôi khi lấy đó làm phương tiện để độ người sơ cơ đến với Phật pháp.

Về việc đốt giấy tiền vàng bạc, đồ mã

Vấn đề đồ mã là tập tục có mặt trong dòng sống của dân ta từ lâu đời. Làm sao có thể
chứng minh được khi đốt vàng mã thì thân nhân quá vãng được thọ hưởng? Tuy nhiên đây có lẽ là cách làm để xoa diệu bớt nỗi thương yêu lo lắng của người ở lại, mong rằng người thân của mình có được sự chăm sóc thương mến như lúc còn sống. Nhưng trên quan điểm của nhà Phật cách lo lắng chăm sóc đối với người thân quá vãng phải hướng theo lời Phật dạy như ăn chay, bố thí phóng sanh, tu tập để hồi hướng cho người thân. Thực tế nếu tư duy một chút, những gì mình đốt cúng, nếu người thân của mình ở dưới đều nhận được tất cả thì liệu những thứ đó có giá trị thực dụng nào không? Liệu những thứ đó có hiện thực được ở cõi âm hay không? Điều nầy ở một mức độ phàm phu, khó có ai có thể biết được. Nhưng theo lời Phật dạy, thay vì đem tiền để sử dụng vào các tâp tục nói trên thì nên dùng vào việc phát tâm bố thí cho những người đang gặp khổ nạn để hồi hướng cho người thân đúng theo tinh thần siêu độ của nhà Phật qua kinh Vu Lan thì thù thắng biết chừng nào.

Về việc phóng sanh:

Phóng sanh là cứu mạng sống, là trả tự do cho con vật đang bị nhốt và sắp bị giết chết. Phóng sanh là một việc làm hết sức thiện lành. Tại đó, người phóng sanh đã có một thiện tâm muốn cứu vớt mạng sống của loài khác. Nhưng điều quan trọng là phải phóng sanh như thế nào mới là đúng cách?

Vấn đề khi chúng ta đặt mua cá, chim… thì tất có người giăng lưới đi bắt để đáp ứng yêu cầu cho mình phóng sanh? Hãy nghĩ, một con vật đang tự do, bỗng dưng bị bắt nhốt vì cố ý thì không có gì lợi lạc trong việc phóng sanh, ấy là chưa nói đến tác dụng của nhân quả.
Đặt người ta bắt chim, bắt cá để phóng sanh cũng đồng như đã khuyến khích người ta săn bắt những loài vật đó. Do đó, có lẽ cách phóng sanh tốt nhất là phóng sanh tình cờ gặp mua, không báo trước, đối với quan niệm Đạo Phật đây là cách phóng sanh thù thắng nhất.

Dù sao, tín ngưỡng qua các tập tục thế gian đôi khi trở thành quen thuộc mà người thực hiện cũng cảm thấy hoan hỷ và dần dần những thứ nầy thâm nhập vào dòng chảy của sức sống nhân gian như lệ cúng đưa rước “Táo Quân”... Không ai có thể bài bác nó bởi vì có lẽ nó trở thành một phong cách văn hóa dân tộc mà ngày tết không thể thiếu được. Tuy nhiên có những thứ không hợp với mô thức thờ cúng của nhà Phật khi đem thực hành cần có sự tư duy rõ ràng để khỏi rơi vào mê tín, phí của, phí công, phí sức mà không đem lại lợi lạc gì, thậm chí đem lại phiền não và đôi khi hành không đúng cách lại lọt vào nhân quả nữa là khác.



Xin xăm dưới ánh nắng Cửa hàng vàng mã Đốt hương và vàng mã
trước miếu