Wednesday, February 2, 2011

Phong tục ngày Tết

Quỳnh Như, phóng viên RFA
2011-02-02
Người Việt có rất nhiều phong tục trong ngày Tết. Theo dòng thời gian một số tục lệ đã bị quên lãng dần, bên cạnh những phong tục vẫn còn được lưu giữ đến ngày nay nhưng đôi khi cũng bị biến tướng ít nhiều.

AFP photo
Múa Rồng là nét đẹp văn hóa ngày Tết cổ truyền
Tết cổ truyền
Dân tộc ta có nhiều phong tục hay của ngày Tết cổ truyền, và dần dần một số phong tục đã trở thành như một thông lệ trong ngày Tết.
Bước vào nhà nào trong thời điểm cuối năm cũng có thể nhận thấy ngay không khí chuẩn bị Tết nhộn nhịp, từ việc mua sắm, đến việc trang trí nhà cửa, chuẩn bị các món ăn để đón tiếp người thân ở xa về. Đối với các gia đình lớn, họ hàng đông, có quan hệ xã hội rộng, đông con cháu, thì công việc chuẩn bị càng phức tạp hơn.
Ai nấy cũng đều dọn sạch sẽ nhà cửa, vứt bỏ những thứ rác rưởi, dọn dẹp trang trí bàn thờ, đánh bóng lư hương, chân nến, lau chùi bàn ghế và mọi thứ vật dụng trong nhà. Ấy là tục Tống Cựu Nghinh Tân, để đưa tiễn năm cũ qua đi và chuẩn bị đón năm mới nhiều hứa hẹn.
Ngoài ra, trong mấy ngày Tết, các gia đình có trẻ nhỏ thường nhắc nhở, dặn dò con cháu từ phút Giao thừa trở đi không được quấy khóc, không nghịch ngợm, cãi cọ nhau, không vứt rác bừa bãi. Cha mẹ, anh chị cũng không quở mắng, la phạt con em. Ra đường gặp nhau ai nấy cũng tay bắt mặt mừng, vui vẻ niềm nở dù lạ hay quen.
Trong mấy ngày Tết, ra đường gặp nhau ai nấy cũng tay bắt mặt mừng, vui vẻ niềm nở dù lạ hay quen.
Phong tục tập quán VN
Phong tục Tết
Ngày Tết dân tộc ta có nhiều phong tục hay đáng được lưu giữ như những thuần phong mỹ tục.
Điểm qua một số phong tục ngày Tết có tục dựng cây nêu. Người thành phố ít có điều kiện thấy cây nêu trong ngày Tết. Tục lệ này hiện nay vẫn còn lưu truyền ở một vài làng quê Việt Nam. Cụ Nguyễn Vinh Phúc mô tả về cây nêu như sau:
“Cây nêu ngày Tết là một cây tre được vót hết lá, chỉ giữ một số lá ở trên ngọn tre. Ở trên đó có treo một giải cờ vải, một cái khánh bằng đất nung, treo một con cá chép bằng giấy, treo một cái vành có buộc lá vào đó."
Nhà Hà Nội học này giải thích về ý nghiã của việc dựng cây nêu như sau:

Cờ người - trò chơi dân gian dịp Tết. AFP photo
“Theo tín ngưỡng dân gian thì bảo rằng đó là sự tích, ngày xưa quỷ làm hại người ở trần gian nhiều, nên người ta kêu cứu với Đức Phật. Phật mới bảo hãy trồng cây nêu lên và ra lệnh cho quỷ rằng hễ nơi nào có bóng cây nêu này là nơi đó là đất Phật, có Phật bảo vệ thì quỷ không được hại ai nữa, cho nên trồng cây nêu là để trừ quỷ."
Xung quanh tục dựng cây nêu cũng có nhiều giả thuyết khác nhau. Ông Phúc nói:
“Một thuyết khác thì giải thích rằng là cây nêu kiểu như một cây vũ trụ, tức là nó thông từ dưới đất lên trời, và các vật hữu hình có thể đi từ đất mà theo cây tre lên cõi vô hình.
Cũng có thuyết người ta gọi rằng đó là dự báo khí tượng, bởi vì trồng cây tre lên, trên treo những cái khánh, những cái vật mỏng như con cá bằng giấy để quan sát chiều gió thổi. Khi mà chuông khánh rung lên, những con chim con cá bằng giấy bay lên theo hướng nào thì gió thổi theo phương hướng đó.
Người ta mới dự đoán rằng là đầu năm mà gió như thế thì cả năm sẽ là gió tốt hay là gió xấu, cả năm sẽ mưa thuận gió hòa hay sẽ khô hạn hoặc lũ lụt. Thành ra cũng chỉ một cây nêu mà có 3 cách giải thích như vậy."
Tục dựng cây mía tím ở hai bên bàn thờ hiện nay ít phổ biến và cũng ít người biết đến. Nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc giải thích về tục này như sau:
“Người ta gọi đó là cái thang vì cây miá có từng đốt, từng đốt chẳng khác nào các bực thang, và với cây mía đó thì các cụ từ dưới cõi âm đi về cõi trần gian này cùng với con cháu trong ba ngày Tết."
Đốt pháo, lì xì…
Một phong tục khác mà trước đây trẻ em rất thích chơi, là tục đốt pháo. Chuyên gia nghiên cứu lịch sử văn hoá Hà Nội cho biết ý nghiã của việc đốt pháo như sau:
“Tục đốt pháo cũng là để trừ quỷ thôi. Theo giải thích thì quỷ quấy rối dân gian nên người ta phải đốt pháo để xua đuổi nó đi. Từ cái chỗ xua đuổi quỷ đi thì nó biến thành ra một cái sự mừng vui, thế nên sau này người ta đốt pháo đôi khi không nghĩ tới chuyện trừ quỷ nữa, mà chỉ nghĩ tới chuyện nghe tiếng nổ thấy vui vẻ thôi."
Ngày nay ở Việt Nam phút Giao thừa thiếu hẳn tiếng pháo Tết mà thay vào đó là pháo hoa được bắn lên bầu trời đêm 30 Tết ở những thành phố hay đô thị lớn.
Ngày Tết ai cũng mừng tuổi và ai cũng được mừng tuổi, có đi có lại như vậy nó thể hiện cái tinh thần cộng đồng. Lì xì cũng chỉ ít ỏi thôi mà chủ yếu là sự vui vẻ.
Cụ Nguyễn Vĩnh Phúc
Một phong tục khác vẫn còn phổ biến hiện nay, là tục mừng tuổi hay còn gọi là lì-xì. Ngày Tết trẻ con chúc Tết người lớn để mong được nhận những phong bao lì-xì đỏ. Phong tục này cũng có ý nghiã riêng của nó. Cụ Nguyễn Vinh Phúc cho biết:
“Về tục mừng tuổi thì cho thấy rằng đó là một tinh thần cộng đồng, bởi vì ngày Tết thì người lớn mừng tuổi trẻ em đã đành, mà người lớn cũng mừng tuổi cho người lớn nữa, cho nên ngày Tết ai cũng mừng tuổi và ai cũng được mừng tuổi, có đi có lại như vậy nó thể hiện cái tinh thần cộng đồng. Lì xì cũng chỉ ít ỏi thôi mà chủ yếu là sự vui vẻ."
Sự tích dân gian
Bên cạnh các phong tục còn có những sự tích liên quan đến ngày Tết cổ truyền được truyền tụng trong dân gian với những biến tấu đôi khi hơi khác nhau. Ví dụ ngày Tết nhà nào cũng có bánh chưng, trong Nam thì có bánh tét, cũng được làm với các nguyên liệu và cách nấu giống như sau.
Nói đến sự tích bánh dầy, bánh chưng thì hẳn ai cũng còn nhớ câu chuyện của Lang Liêu, con trai vua Hùng Vương thứ Sáu. Người con trai út này lấy gạo nếp, thịt, đậu xanh gói bánh mang lên dâng cho vua cha trong ngày Tết, và giải thích như thế này:

Biểu tượng sung túc ngày Tết với bánh chưng xanh, dưa hấu đỏ. RFA photo
“Thưa Vua cha đây là cả thiên nhiên cả vũ trụ đây, vì rằng hạt gạo - cái vỏ bánh là thực vật, đậu xanh cũng là thực vật, là cây cối, là rừng xanh, là đồng ruộng, và thịt là động vật, đại diện cho các động vật, thế cho nên cái bánh chưng vừa đại diện cho thiên nhiên, đại diện cho động vật, đại diện cho thực vật sinh sống trên mặt đất, cho nên con làm cái bánh chưng này là con dâng lên Vua cha cả thiên nhiên, cả mặt đất, cả sinh vật, thực vật. Thì Vua cha rất là quý và sau đó truyền ngôi cho Lang Liêu."
Chiếc bánh chưng mang ý nghiã: “Sự tích bánh dầy, bánh chưng nói lên sáng kiến của chàng Lang Liêu, nhưng đồng thời cũng là một triết lý của bình dân là thực ra cái quý nhất không phải là vàng bạc, ngọc ngà châu báu mà chính là cái nuôi sống con người: gạo nuôi sống con người, đậu nuôi sống con người, thịt nuôi sống con người. Cái gì nuôi sống con người thì cái đó là cái quý nhất."
Hàng năm cứ đến ngày 23 tháng Chạp Âm lịch, các bà nội trợ đều cúng ông Táo về Trời, và đêm 30 Tết vừa cúng Giao thừa, vừa cúng Táo Công đi chầu Trời trở về. Sự tích Táo quân là một câu chuyện cảm động về một bà hai ông được lưu truyền trong văn chương truyền khẩu. Nhưng cũng có một truyền thuyết khác về sự tích Táo quân như sau:
“Trong các thần thoại cổ thì nói rằng là các vị thần coi sóc dân gian thường trú ngụ ở nơi mà mọi người hay đến nhất, bởi ngày xưa nơi mà các gia đình hay tập trung nhất là cái bếp, và bây giờ ở các vùng đồng bào thiểu số cũng thế.
Bếp là nơi nấu nướng, nơi sum họp, nơi vui vầy, nơi uống rượu cần, nơi chuyện trò của mọi người vui vẻ với nhau, cho nên có vị thần trông coi nơi bếp núc đó.
Như vậy là có cả thảy 3 vị – hai ông một bà. Thế cho nên là cái ngày 23 tháng Chạp là ngày các ông bà táo lên trên Thiên Đình báo cáo về việc trần gian, nhất là về gia đình mà các ông bà Táo đó phụ trách. Cho nên mọi người lấy ngày 23 Tết làm ngày Tết ông Táo."

Một em nhỏ nhận tiền lì xì ngày Tết. AFP photo
Đi kèm với sự tích này là chuyện Táo Quân cưỡi cá chép đi chầu Trời, và khi cúng ông Táo người ta cũng thả cá chép ra sông. Tại sao Táo Quân lại cưỡi cá chép, mà không phải là cưỡi ngựa, hay sử dụng một con vật nào khác làm phương tiện về trời? Cụ Nguyễn Vinh Phúc giải thích về sự tích này như sau:
“Người ta không mua chim, người ta không mua cái gì khác mà người ta lại mua cá để cho ông Táo lên trời. Ấy chính vì con cá chép là cá hóa long mà người ta gọi là cá hóa rồng đấy. Hàng năm con cá đấy đến Long Môn, con nào mà nhảy được qua 3 cái thác nước thì tự khắc trở thành rồng. Thế cho nên ngày xưa ai mà thi đỗ thì cũng gọi là cá hóa rồng là như vậy.
Cho nên ở các nơi thờ tự như Văn Miếu thì đều đắp hình ảnh con cá vượt cửa Vũ Môn hay cửa Long Môn, thì tức là con cá chép coi như chuẩn bị thành rồng. Táo Quân là quan cho nên không thể cưỡi rồng được, chỉ có Vua mới cưỡi rồng cho nên chắc là người ta dùng hình ảnh cá chép để nói lên rằng cá chép là con vật thần thoại có thể bay lên trời được".
Chúc Tết
Nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc cũng gởi đến quý thính giả của Đài lời chúc đầu năm :
xin chúc các vị nghe Đài một năm mới tốt đẹp, an khang, thịnh vượng, và đạt nhiều thành tựu trong cuộc sống.
Cụ Nguyễn Vĩnh Phúc
“Tôi là người Hà Nội, được bạn Quỳnh Như thay mặt cho Đài phỏng vấn một số vấn đề về tục lệ cổ của người Việt chúng ta trong dịp Xuân Mới. Tôi rất lấy làm vui và hân hạnh được đem tiếng nói của mình gởi đến đồng bào xa xứ để gợi nhớ lại một số những kỷ niệm và ký ức mà quý vị còn lưu giữ trong tiềm thức.
Tôi xin chúc các vị nghe Đài một năm mới tốt đẹp, an khang, thịnh vượng, và đạt nhiều thành tựu trong cuộc sống.”
Xin cảm ơn bác Phúc đã dành thời giờ quý báu cung cấp cho quý thính giả của Đài những thông tin vô cùng bổ ích và lý thú. Nhân dịp Xuân về Quỳnh Như xin thay mặt cho Ban Việt ngữ của Đài Á Châu Tự Do kính chúc bác và gia quyến được dồi dào sức khoẻ và hạnh phúc!
Ăn Tết – tăng cân
Quỳnh Như, phóng viên RFA
2011-02-01
Người Việt ta hay nói “ăn Tết”. Trong văn học dân gian, hình ảnh ngày Xuân được thể hiện trong hai câu đối Tết cũng đi kèm với các đặc sản ngày Tết:

Source VNPS
Bánh Chưng bầy bán tại chợ Tết Virginia, Hoa Kỳ. Source VNPS

“Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ
Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh.”
Tết chính là ngày hội ẩm thực trong năm. Ngoài những món ngon trong thực đơn hàng ngày, các bà nội trợ còn chuẩn bị các món cỗ và những món ăn đặc trưng của ngày Tết. Do vậy nỗi lo tăng cân sau mấy ngày Tết luôn làm các chị cảm thấy “áy náy” trong việc ăn uống.
Một truyền thống từ xa xưa
Tất niên là mùa để mọi người tổ chức họp mặt liên hoan chè chén linh đình. Bên cạnh đó ngoài các món ẩm thực thường niên, trong dịp này còn có nhiều món ăn đặc trưng của ngày Tết hay các món ăn mới lạ kích thích khẩu vị, khiến chúng ta có thể ăn nhiều hơn bình thường.
Giải thích phong tục ăn Tết linh đình với nhiều món ăn phong phú, Bác sĩ Nguyễn Thị Kim Hưng, Chủ tịch Hội Dinh dưỡng Thực phẩm Thành phố Hồ Chí Minh cho biết:
“Phong tục ăn Tết linh đình của chúng ta, xuất phát từ truyền thống trước đây là quanh năm dân ta ăn uống tương đối đạm bạc, chủ yếu là tương, cà, rau, các loại củ quả, nên ngày Tết người ta thường hay tập trung vào các món ăn có nguồn gốc động vật, như là một sự bù đắp cho nguyên một năm lao động vất vả.”
“Phong tục ăn Tết linh đình của chúng ta, xuất phát từ truyền thống trước đây là quanh năm dân ta ăn uống tương đối đạm bạc, chủ yếu là tương, cà, rau, các loại củ quả, nên ngày Tết người ta thường hay tập trung vào các món ăn có nguồn gốc động vật, như là một sự bù đắp cho nguyên một năm lao động vất vả.”

Một bữa ăn cỗ ngày Tết. Source hisa.vn
Như vậy sau một dịp Tết chúng ta dễ dàng tăng thêm một vài ký lô, và theo các chuyên gia dinh dưỡng thì điều này không có lợi cho cơ thể về mặt sức khoẻ. Bác sĩ Kim Hưng nói thêm:
“Bây giờ cách ăn uống của chúng ta đã thay đổi, ngày thường chúng ta đã ăn còn linh đình hơn giỗ chạp ngày xưa.Và nếu bây giờ chúng ta vẫn duy trì cách ăn uống với quá nhiều món ăn linh đình như vậy trong ngày Tết, nó sẽ làm tăng thêm gánh nặng cho cơ thể. Chúng tôi thấy điều đó không hợp lý.”
Đề cập đến tâm lý hưởng thụ trong những ngày Tết, chị Ngọc Phượng, Huấn luyện viên Thể dục Thẩm mỹ nói:
“Những ngày Tết là những ngày có cảm giác như được nghỉ ngơi nên tâm lý cũng muốn được hưởng thụ. Thành ra mọi người cho phép mình được thoải mái không có kỷ luật gì cả. Nhưng thường, sau 3 ngày Tết, nếu ai trải qua những ngày hưởng thụ không có kiểm soát thì chắc chắn sẽ có cảm giác mệt mõi như chưa được nghỉ ngơi gì cả.”
“Những ngày Tết là những ngày có cảm giác như được nghỉ ngơi nên tâm lý cũng muốn được hưởng thụ. Thành ra mọi người cho phép mình được thoải mái không có kỷ luật gì cả. Nhưng thường, sau 3 ngày Tết, nếu ai trải qua những ngày hưởng thụ không có kiểm soát thì chắc chắn sẽ có cảm giác mệt mõi như chưa được nghỉ ngơi gì cả.”
Trong việc ăn uống nếu sử dụng nhiều chất thịt và ăn nhiều món, nhiều lần, cộng với khuynh hướng ăn khuya hơn bình thường sẽ khiến mỡ dễ tích luỹ trong cơ thể và dẫn đến việc tăng cân nhanh. Việc tăng cân, thừa trọng lượng chẳng những ảnh hưởng không tốt đối với sức khoẻ, mà còn làm cho hình vóc xấu đi. Và đây chính là điều đáng lo ngại nhất đối với nữ giới.
Chị Anh Thư, một giáo viên ở Thành phố Hồ Chí Minh cho biết:
“Tết cũng sắp đến rồi, mình sẽ được nghỉ ngơi một vài ngày do đó mình không mất nhiều năng lượng để làm việc. Cộng với những thực phẩm đưa vào cơ thể sẽ làm mình nhanh chóng tăng cân. Do đó cũng cần cân nhắc thật kỹ lưỡng chế độ ăn uống. Khi bạn đứng trước những thực phẩm có chứa nhiều đường, mỡ, dầu thì mình cũng nên cân nhắc để sử dụng một lượng vừa phải thôi. Khi đến nhà những người bạn mời dùng bữa nhân dịp Tết mình cũng sẽ dùng một cách có cân nhắc.”
Phương thức chống tăng cân
Nhận thức được nguy cơ tăng cân, chị Anh Thư đề ra những bước cụ thể để thực hiện. Chị nói:
“Phải có một kế hoạch cụ thể dùng các thực phẩm gì. Nên ăn nhiều rau xanh, trái cây, và nhất định không thể nào thiếu nước vì nước rất cần thiết cho cơ thể. Đặc biệt có thể dùng một số thảo dược như trà xanh, những loại nước mát, uống để thanh lọc cơ thể loại bỏ bớt chất độc và năng lượng quá nhiều trong cơ thể.
“Nên ăn nhiều rau xanh, trái cây, và nhất định không thể nào thiếu nước vì nước rất cần thiết cho cơ thể. Đặc biệt có thể dùng một số thảo dược như trà xanh, những loại nước mát, uống để thanh lọc cơ thể loại bỏ bớt chất độc và năng lượng quá nhiều trong cơ thể."
Ngoài ra, bên cạnh những cuộc vui chơi cũng cần ngủ cho đủ giấc, nếu mình thức khuya cơ thể

Khu chợ Tết ở đâu cũng bầy bán đủ loại thực phẩm hấp dẫn. RFA
không được nghỉ ngơi. Và sau những cuộc vui như vậy thì cơ thể sẽ không được tốt. Cũng phải duy trì chế độ tập thể dục hàng ngày như đi bộ, thư dãn, ngồi thiền, v.v…”
Chị Thanh Trang ở Quận 11 thì quan niệm rằng:
“Ngày Tết mình cũng phải thưởng thức các món ăn truyền thống Tết của người Việt Nam; bánh chưng, thịt kho trứng nè, rồi củ kiệu, nói chung tất tần tật các món ngày Tết mình đều ăn hết để thưởng thức cuộc sống. Nhưng ăn cũng có chừng mực chút xíu. Rồi phải tranh thủ tập thể dục, ví dụ thể dục bằng cách đi bộ ở đường hoa, vừa chơi với gia đình vừa có cơ hội đi bộ (walking) luôn. Sau đó tranh thủ đưa con đi bơi chẳng hạn, mình vừa tập thể dục, vận động, còn con thì cũng được phơi nắng – con nít thì cần nắng. Và sau Tết thì chắc chắn là phải tăng tần suất đi tập thể dục nhiều hơn, hoặc đi bơi nhiều hơn, để đảm bảo vừa thưởng thức được đồ ăn mà vẫn giữ được cơ thể (body) tương đối một chút.”
Chị Ngọc Phượng cũng góp ý kiến về các món ăn giàu đạm và chất xơ bổ dưỡng cho sức khoẻ. Chị nói:
đưa con đi bơi chẳng hạn, mình vừa tập thể dục, vận động, còn con thì cũng được phơi nắng – con nít thì cần nắng. Và sau Tết thì chắc chắn là phải tăng tần suất đi tập thể dục nhiều hơn, hoặc đi bơi nhiều hơn, để đảm bảo vừa thưởng thức được đồ ăn mà vẫn giữ được cơ thể
“Nói đến vấn đề ẩm thực ở Việt Nam thì vô vàn. Các món ẩm thực ở nước ta rất nhiều. chúng ta có thể ăn uống một cách thoải mái mà vẫn an toàn nếu chúng ta có sự chuẩn bị trước. Có rất nhiều món ăn, chẳng hạn như món gỏi, món cuốn – bánh tráng cuộn bún, rau sống, chấm nước mắm, … những món đó rất an toàn, đủ chất đạm, chất tươi. Rồi đến món canh, vừa có chất đạm, chất rau, lại có nước nữa, làm cho bao tử co bóp thoải mái, dễ tiêu.
Theo mình thì nên có sự cân bằng trong chế độ ăn uống, không nên ăn đồ quá khô. Thường 3 ngày Tết mọi người hay ăn đồ khô như bánh chưng, dưa kiệu, củ hành, lạp xưởng, tôm khô, mứt, nhiều khi uống một tí rượu bia.
Đó là những món kích thích vị giác tại chỗ nhưng sau đó làm cho cơ thể chúng ta rất mệt. Bây giờ mình thấy mọi người thiên về những món ăn cân bằng vừa có chất đạm, vừa có chất tươi vừa có dung dịch để khi ăn xong mình cảm thấy nhẹ nhỏm.”
Mặt khác, vận động cũng là một cách để tiêu hao năng lượng, Huấn luyện viên Thể dục Thẩm mỹ này cho biết:
“Thật ra trong mấy ngày Tết mình cũng hoạt động rất nhiều. Nếu ở Việt Nam thì người ta đi thăm nhau, chúc tết nhau. Họ nói cười nên năng lượng cũng giảm đi nhiều. Thành ra cũng thoải mái. Hoặc người ta đến các trung tâm giải trí vui chơi nên hao nhiều năng lượng. Thành ra nếu cảm thấy mình đã ăn nhiều thì nên hoạt động để giảm bớt năng lượng, thì mình vẫn thoải mái như thường. Đó là cái cách để cân bằng.
Ý kiến chung của các chị là, nếu có sự sắp xếp, chuẩn bị trước về mặt tâm lý, sức khỏe thì sẽ tận hưởng được một cái Tết thật có ý nghiã cùng gia đình và người thân, đồng thời tận dụng hết những ngày nghỉ dài.


Hằng Tâm nên Hằng Sản
Việt Long & Nguyễn Xuân Nghĩa, RFA
2011-02-02
"Kinh tế học là một khoa u ám", người ta thường nói vậy có lẽ vì chỉ để ý đến vấn đề kinh tế khô khan khi gặp khó khăn kinh tế. Vào dịp Tết Tân Mão, mục Diễn đàn Kinh tế bèn yêu cầu nhà tư vấn kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa trình bày một đề tài kinh tế vui tươi nhẹ nhàng mà không kém phần bổ ích.

AFP
Thủ tướng Ấn Độ (phải), cô Melinda Gate (giữa) và ông Bill Gates (trái) tại New Delhi hôm 7-12-2005. AFP

Kỹ nghệ từ thiện
Việt Long: Xin kính chào ông Nguyễn Xuân Nghĩa. Chương trình của chúng ta phát thanh vào ngày cuối của năm Canh Dần khi mọi người háo hức chờ đón năm Tân Mão và chuẩn bị ăn Tết với nhiều hy vọng và hứng khởi. Vì vậy, chúng tôi đề nghị ông trình bày cho quý thính giả của chúng ta một đề tài kinh tế mà vui tươi. Ông nghĩ sao?
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ đến một đề tài lạ và.. có hậu! Ta cứ cho rằng kinh tế học là khoa u ám mà chương trình của chúng ta lại có truyền thống cảnh báo chuyện u ám về kinh tế để cùng tránh nên tôi thấy nếu thay đổi không khí thì cũng hay! Và theo thói quen ưa nói tới những nghịch lý, tôi xin trình bày một nghịch lý ít ai lý tới, đó là "kỹ nghệ từ thiện" của Hoa Kỳ!
Việt Long: "Kỹ nghệ từ thiện"! Đúng là ông ưa gợi trí tò mò của thính giả. Và nhờ ông giải thích ngay thế nào là "kỹ nghệ từ thiện".
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Thiên hạ cứ nói đến sự cấu kết giữa chính giới với các doanh nghiệp sản xuất chiến cụ bằng chữ "kỹ nghệ chiến tranh" xuất phát từ lời phát biểu của Tổng thống Dwight Eisenhower, vốn là Thống tướng năm sao của Quân lực Hoa Kỳ. Đấy là sự lầm lẫn vì sau hai nhiệm kỳ Tổng thống, trong bài diễn văn giã từ cách đây đúng nửa thế kỷ, Eisenhower cảnh báo quốc dân về nguy cơ cấu kết mờ ám trong thủ tục chuẩn chi giữa quốc hội với các doanh nghiệp quốc phòng.
Từ đó nhiều người có ấn tượng sai là kỹ nghệ chiến tranh hay bọn lái súng mới chi phối các quyết định chính trị tại Mỹ và nghĩ rằng "kỹ nghệ chiến tranh" này có thế lực mạnh nhất trong xã hội. Thật ra, tại Hoa Kỳ, kỹ nghệ lớn nhất, chi nhiều tiền và có ảnh hưởng nhất trong xã hội Mỹ chính là "kỹ nghệ từ thiện!"
Nhiều người có ấn tượng sai là kỹ nghệ chiến tranh hay bọn lái súng mới chi phối các quyết định chính trị tại Mỹ và nghĩ rằng "kỹ nghệ chiến tranh" này có thế lực mạnh nhất trong xã hội. Thật ra, tại Hoa Kỳ, kỹ nghệ lớn nhất, chi nhiều tiền và có ảnh hưởng nhất trong xã hội Mỹ chính là "kỹ nghệ từ thiện!"
- Trên thế giới, Mỹ là nơi mà hoạt động từ thiện đã thành kỹ nghệ nhờ sự đóng góp rất lớn của người dân, coi như là nhiều nhất địa cầu vì lên tới 300 tỷ đô la, còn nhiều hơn tiền mua súng! Thật ra, Hoa Kỳ là nơi mà tinh thần hằng tâm, là thiện chí cứu giúp, đã là một thuộc tính từ thời lập quốc. Nghịch lý ở đây là nước tư bản có ngân sách quốc phòng lớn nhất thật ra lại là một quốc gia hằng tâm! Biết đâu là vì hằng tâm mà thành hằng sản, nhờ có lòng mà cũng có tiền!
Việt Long: - Ông nói đến lòng từ thiện hay hằng tâm là một thuộc tính của dân Mỹ từ thời lập quốc, thì vui lòng trình bày cho thấy chuyện ấy diễn tiến thế nào?
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Trong thế giới hiện đại, Hoa Kỳ là quốc gia duy nhất thành hình từ... "thuyền nhân", những kẻ phải bỏ xứ ra đi để tìm tự do và thời đó thì phải đi bằng thuyền. Đa số di dân đến từ Âu Châu vào thuở ban đầu là những người trốn tránh nạn bách hại tôn giáo và vượt trùng dương trong điều kiện gian nguy.
Họ chỉ có niềm tin vào Thượng Đế ở trên đầu và tình liên đới của giữa người tỵ nạn với nhau. Hai tinh thần đó đã keo sơn làm một, có thể ban đầu là do giáo lý Tin Lành. Vì vậy, dân Mỹ sùng đạo và sẵn sàng giúp nhau, là hai đặc tính nguyên sơ.
Họ chỉ có niềm tin vào Thượng Đế ở trên đầu và tình liên đới của giữa người tỵ nạn với nhau. Hai tinh thần đó đã keo sơn làm một, có thể ban đầu là do giáo lý Tin Lành. Vì vậy, dân Mỹ sùng đạo và sẵn sàng giúp nhau, là hai đặc tính nguyên sơ.
- Từ đầu thế kỷ 17, nạn dân đặt chân lên "Tân thế giới" viết ra hiến chương như vậy. Việc ba vùng đất mới mà họ lập ra, là

Tỷ phú Mark Zuckerberg 26 tuổi, một sáng lập viên và Tổng quản trị CEO của mạng lưới xã hội Facebook
Massachusetts, Pennsylvania và Virginia, có tên là "Thịnh vượng chung" cũng hàm ý đó. Sau đấy, tinh thần liên đới này thể hiện ở một lý tưởng rất Mỹ - không hẳn là Âu Châu - rằng ta được sinh ra là để làm việc thiện. Việc thiện ấy có góp phần phát triển cộng đồng và xây dựng quốc gia sau khi dân Mỹ giành được nền độc lập.
Các Sáng viện không chỉ phục vụ trong nước
Việt Long: - Thế rồi từ lý tưởng nguyên thủy đó, dân Mỹ đã xoay trở và tiến hoá thế nào qua tiến trình công nghiệp hoá và trở thành đệ nhất siêu cường toàn cầu như ta thấy ngày nay? Họ duy trì đức tính ông gọi là hằng tâm đó như thế nào?
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Trước tiên, ta không quên quy luật phổ biến trong mọi xã hội cổ kim, đó là nhà nước không có phương tiện cho một nền giáo dục quốc doanh! Trường tư thục là hiện tượng tất yếu về kinh tế và cần thiết về xã hội. Từ Khổng tử đến các thầy đồ của ta cũng đều là người mà ta gọi là "mở trường tư thục". Tại Hoa Kỳ, nạn dân, rồi di dân, rồi lớp người tiên phong mở nước đều chung góp công sức để mở trường tư sau khi lập nhà thờ.
Các hội thiện đầu tiên lập ra đều chú ý trước hết đến tín ngưỡng và giáo dục. Sinh hoạt đó ảnh hưởng đến nếp suy tư của người đi sau. Khi đã thành tài hay thành công, người ta tiếp tục truyền thống đó. Các Đại học tư có uy tín nhất Hoa Kỳ ngày nay đều duy trì được hoạt động giáo dục và nghiên cứu chính là nhờ sự yểm trợ của những người hằng tâm, của tư nhân tự nguyện chung góp.
Trường tư thục là hiện tượng tất yếu về kinh tế và cần thiết về xã hội. Từ Khổng tử đến các thầy đồ của ta cũng đều là người mà ta gọi là "mở trường tư thục". Tại Hoa Kỳ, nạn dân, rồi di dân, rồi lớp người tiên phong mở nước đều chung góp công sức để mở trường tư sau khi lập nhà thờ.
- Ngày nay, nhìn rộng ra sinh hoạt đa diện của một xã hội tiên tiến, ta thấy các hội thiện có mặt trong mọi lãnh vực. Tôi xin lược kê ít cả chục lãnh vực như cứu người cùng khốn, xây dựng cộng đồng, bảo vệ hòa khí gia đình, phát triển giáo dục, đào tạo và khoa học, yểm trợ y tế, sức khoẻ, giải trừ óc kỳ thị, phát huy dân quyền và nhân quyền, cổ súy tinh thần sáng tạo và khai phá nghệ thuật, v.v...
- Các gia đình giàu có hay các doanh nghiệp thì lập ra "Sáng viện", hay Foundations, để duy trì việc đó một cách hợp pháp, có kỷ cương và hiệu năng. Nhiều hội từ thiện thì quyên góp tiền bạc hay công sức của các cá nhân có thiện chí và còn thuê người nghiên cứu về phương pháp huy động và sử dụng sao cho hữu hiệu nhất. Vì vậy nều có nói đến một kỹ nghệ thì cũng không sai!
Việt Long: Ông nhắc đến các "Sáng viện" hay "sáng hội" thì có lẽ thính giả nhớ đến Ford Foundation hay Rockefeller Foundation là những cơ sở nổi tiếng toàn cầu. Song song cũng có các hội thiện chuyên nghiên cứu nào là về bệnh ung thư, bệnh tim, về cải thiện môi trường, cứu trợ thiếu nhi...
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Hoặc cứu giúp thuyền nhân tỵ nạn năm xưa, như hội USCC, Catholic Charities, mà nhiều người Việt mình không quên được. Hoặc nổi tiếng nhất gần đây là Sáng viện của vợ chồng tỷ phú Bill Gates, gọi là Bill & Melinda Gates Foundation.
- Một khía cạnh khác đáng chú ý là các hội thiện của Hoa Kỳ không chỉ phục vụ xã hội Mỹ mà còn bung ra khắp thế giới, đưa tiền và người đến những vùng xa lạ cần được cứu giúp. Thực tế thì tư nhân Mỹ trợ giúp các nước còn nhiều hơn ngân sách viện trợ của chính phủ.
- Về quy chế bên trong, ta chú ý đến mấy chuyện sau đây. Thứ nhất, Hoa Kỳ có quy chế pháp lý cho hội vô vụ lợi, lập ra không vì mục tiêu kinh doanh, có khi là vì mục tiêu tư tưởng như nghiên cứu hoặc đề cao một lý luận nào đó. Trong loại hội vô vụ lợi mới có các cơ sở theo đuổi mục tiêu công ích, là thực hiện những việc có lợi ích công cộng, đó là các hội từ thiện ta muốn nói tới.
Một khía cạnh khác đáng chú ý là các hội thiện của Hoa Kỳ không chỉ phục vụ xã hội Mỹ mà còn bung ra khắp thế giới, đưa tiền và người đến những vùng xa lạ cần được cứu giúp. Thực tế thì tư nhân Mỹ trợ giúp các nước còn nhiều hơn ngân sách viện trợ của chính phủ.
- Trong loại hội từ thiện thì các Sáng viện chủ yếu cấp phát ngân khoản tặng dữ, thường rất lớn, để thực hiện một số chương trình dự án nằm trong tôn chỉ của viện. Song song, ta có loại hội không cung cấp tiền mà lại trực tiếp thực hiện việc công ích. Họ có thể quyên góp tiền hoạt động từ các Sáng viện hay từ các cá nhân. Nói chung, các cơ sở từ thiện này đều được miễn thuế và sống nhờ sự tin cậy của công chúng nên phải có sổ sách phân minh với nhà nước và với những người hằng tâm đã cho họ phương tiện.
Lòng từ tâm là yếu tố của thành công
Việt Long: Ông vừa nói đến khía cạnh được miễn thuế, thì chúng tôi được biết có nhiều ý kiến đặt vấn đề là liệu cái lòng từ tâm đó có thể che giấu một ẩn ý là để tránh thuế hay không?
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tôi rất hiểu câu hỏi đó vì trong các xã hội lầm than phải chụp giựt thì ta dễ nghĩ đến chuyện như vậy. Nhưng khi bỏ tiền vào thùng phước sương trong chùa hay góp cho nhà thờ khi đi lễ thì mình đâu có đứng đòi biên nhận để còn khai với sở thuế? Phản ứng đó là tự nhiên từ cái tâm, từ tấm lòng.
Trong vụ suy trầm kinh tế vừa qua, giới bình dân Mỹ là những người bị thiệt nhất, mà họ vẫn chi tiền cho các hội thiện, và thành phần này không kỹ lưỡng đến độ gom lại ngần ấy biên nhận lắt nhắt để cuối năm khai thuế. Còn loại doanh gia tỷ phú như nhà đầu tư Warren Buffet, Bill Gates hoặc nghệ sĩ triệu phú như Michael Jackson hay Paul Newman từng bỏ ra nhiều tỷ hay cả trăm triệu thì cũng chẳng vì muốn tránh thuế. Họ suy nghĩ khác, có lẽ vì vậy mới lên tới đó.
Trong vụ suy trầm kinh tế vừa qua, giới bình dân Mỹ là những người bị thiệt nhất, mà họ vẫn chi tiền cho các hội thiện, và thành phần này không kỹ lưỡng đến độ gom lại ngần ấy biên nhận lắt nhắt để cuối năm khai thuế.
- Tôi lấy một thí dụ nổi tiếng là sau khi lập một sáng viện cực lớn, ông Gates tung chương trình vận động các tỷ phú chung tiền cho việc thiện, năm 2006 ông Buffett liền hưởng ứng với ngân khoản là 31 tỷ đô la. Gần đây, một thanh niên bỏ học đi kinh doanh và 26 tuổi đã làm chủ một sản nghiệp trị giá gần bảy tỷ đô la, đó là Mark Zuckerberg, một sáng lập viên và Tổng quản trị CEO của mạng lưới xã hội Facebook. Anh ta vừa nhận cho Sáng viện của Bill Gates ít ra là vài tỷ. Với những người đó, thuế khóa có thể chỉ là chuyện vặt mà nhân viên phải giải quyết cho họ.
Việt Long: Thưa ông, tương quan của các hội thiện ấy với chính quyền hay chính trị ở tại Mỹ là như thế nào?
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tinh thần từ tâm thực tế có làm giảm bớt gánh nặng cho chính quyền nên được nhà nước ủng hộ vì tư nhân lo được nhiều việc công ích thay cho nhà nước. Thí dụ gẩn gũi là tiền tặng dữ của bà con gửi về nhà - như hơn tám tỷ đô la của người Việt ở hải ngoại - đã vượt xa viện trợ Mỹ!
- Nói chung, các hội thiện thường không trực tiếp tác động vào chính trường theo kiểu "lobby" hay các lò nghiên cứu ta gọi là "think tank', nhưng ta có thấy một sự lạ qua các thống kê được thu thập. Dân Mỹ theo xu hướng bảo thủ, mà ta cứ tưởng là ích kỷ và chỉ nhắm vào doanh lợi, thật ra lại góp tiền cho các hội thiện nhiều hơn dân Mỹ thiên tả mà ta cho là lý tưởng. Có lẽ xu hướng thiên tả thì muốn nhà nước đảm nhiệm nhiều việc công ích trong khi phía bảo thủ thì tin rằng đó là phần vụ của người dân và họ xung phong đóng góp. Đây cũng là một nghịch lý đáng chú ý!
Tinh thần từ tâm thực tế có làm giảm bớt gánh nặng cho chính quyền nên được nhà nước ủng hộ vì tư nhân lo được nhiều việc công ích thay cho nhà nước. Thí dụ gẩn gũi là tiền tặng dữ của bà con gửi về nhà - như hơn tám tỷ đô la của người Việt ở hải ngoại - đã vượt xa viện trợ Mỹ!
Việt Long: Lúc đầu ông nói là có khi nhờ hằng tâm người Mỹ mới thành hằng sản, nhờ lòng tử tế mà trở thành giàu có. Vậy câu hỏi cuối mà cũng là câu hỏi cuối năm, có phải chính ông cũng nghĩ như vậy hay sao?
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ rằng điều ấy không sai vì lòng từ tâm phản ảnh một đức tính rất cần thiết trong kinh doanh, đó là tinh thần trách nhiệm với thân nhân, với người khác.
- Viên Chủ tịch một doanh nghiệp Hoa Kỳ tôi làm việc ngày xưa có khuyên một điều là làm gì thì làm cũng phải cố dành ra khoảng 30% thời giờ của mình cho việc công ích, đó là tôn chỉ của rất nhiều người Mỹ. Khi ấy phản ứng của một chuyên viên kinh tế gốc Á châu khiến tôi nghĩ ngay đến tỷ lệ tiết kiệm trung bình của dân Á châu là khoảng 30% lợi tức! Dân Mỹ tiêu xài rộng và tiết kiệm ít dần, nhưng họ vẫn có một trương mục khá dày mà tôi gọi là "công đức" nếu ta nói theo lối duy tâm. Và tôi cho rằng về mặt tâm linh thì điều ấy đúng.
- Về thực tế của đời thường, doanh nghiệp hoạt động trong một khu vực nào đó thì phải được thiện cảm của cộng đồng cư dân. Công ty không thể xả rác hoặc thải nước vô tội vạ - là việc trái luật - mà còn phải góp phần tu sửa công viên hay tu bổ trường học đường xá chung quanh.
Đấy là việc công ích nhưng cũng gây uy tín cho công ty. Nếu họ có ủng hộ những hoạt động từ thiện thì chưa chắc đã để trốn thuế mà còn vì mục tiêu thiết thực là giúp doanh nghiệp cùng phát triển với cộng đồng. Ta có dùng chữ "cộng đồng đồng tiến" thì hoàn toàn đúng với hoàn cảnh này.
- Nhìn rộng ra ngoài, trong một thế giới toàn cầu hóa thì "tha nhân" không chỉ là bà con lối xóm mà là người dân mọi nơi và cộng đồng hết là một làng xã hay thị trấn mà là cả địa cầu. Khi muốn giúp mọi người khác thì trong mọi người đó có cả khách hàng của ta mà còn có chính mình nữa. Để kết thúc, xin cho tôi gửi tới quý thính giả lời chúc an lạc cho năm mới.
Việt Long: Xin cám ơn ông Nguyễn Xuân Nghĩa.


Phong tục ngày Tết
Quỳnh Như, phóng viên RFA
2011-02-02
Người Việt có rất nhiều phong tục trong ngày Tết. Theo dòng thời gian một số tục lệ đã bị quên lãng dần, bên cạnh những phong tục vẫn còn được lưu giữ đến ngày nay nhưng đôi khi cũng bị biến tướng ít nhiều.

AFP photo
Múa Rồng là nét đẹp văn hóa ngày Tết cổ truyền
Tết cổ truyền
Dân tộc ta có nhiều phong tục hay của ngày Tết cổ truyền, và dần dần một số phong tục đã trở thành như một thông lệ trong ngày Tết.
Bước vào nhà nào trong thời điểm cuối năm cũng có thể nhận thấy ngay không khí chuẩn bị Tết nhộn nhịp, từ việc mua sắm, đến việc trang trí nhà cửa, chuẩn bị các món ăn để đón tiếp người thân ở xa về. Đối với các gia đình lớn, họ hàng đông, có quan hệ xã hội rộng, đông con cháu, thì công việc chuẩn bị càng phức tạp hơn.
Ai nấy cũng đều dọn sạch sẽ nhà cửa, vứt bỏ những thứ rác rưởi, dọn dẹp trang trí bàn thờ, đánh bóng lư hương, chân nến, lau chùi bàn ghế và mọi thứ vật dụng trong nhà. Ấy là tục Tống Cựu Nghinh Tân, để đưa tiễn năm cũ qua đi và chuẩn bị đón năm mới nhiều hứa hẹn.
Ngoài ra, trong mấy ngày Tết, các gia đình có trẻ nhỏ thường nhắc nhở, dặn dò con cháu từ phút Giao thừa trở đi không được quấy khóc, không nghịch ngợm, cãi cọ nhau, không vứt rác bừa bãi. Cha mẹ, anh chị cũng không quở mắng, la phạt con em. Ra đường gặp nhau ai nấy cũng tay bắt mặt mừng, vui vẻ niềm nở dù lạ hay quen.
Trong mấy ngày Tết, ra đường gặp nhau ai nấy cũng tay bắt mặt mừng, vui vẻ niềm nở dù lạ hay quen.
Phong tục tập quán VN
Phong tục Tết
Ngày Tết dân tộc ta có nhiều phong tục hay đáng được lưu giữ như những thuần phong mỹ tục.
Điểm qua một số phong tục ngày Tết có tục dựng cây nêu. Người thành phố ít có điều kiện thấy cây nêu trong ngày Tết. Tục lệ này hiện nay vẫn còn lưu truyền ở một vài làng quê Việt Nam. Cụ Nguyễn Vinh Phúc mô tả về cây nêu như sau:
“Cây nêu ngày Tết là một cây tre được vót hết lá, chỉ giữ một số lá ở trên ngọn tre. Ở trên đó có treo một giải cờ vải, một cái khánh bằng đất nung, treo một con cá chép bằng giấy, treo một cái vành có buộc lá vào đó."
Nhà Hà Nội học này giải thích về ý nghiã của việc dựng cây nêu như sau:

Cờ người - trò chơi dân gian dịp Tết. AFP photo
“Theo tín ngưỡng dân gian thì bảo rằng đó là sự tích, ngày xưa quỷ làm hại người ở trần gian nhiều, nên người ta kêu cứu với Đức Phật. Phật mới bảo hãy trồng cây nêu lên và ra lệnh cho quỷ rằng hễ nơi nào có bóng cây nêu này là nơi đó là đất Phật, có Phật bảo vệ thì quỷ không được hại ai nữa, cho nên trồng cây nêu là để trừ quỷ."
Xung quanh tục dựng cây nêu cũng có nhiều giả thuyết khác nhau. Ông Phúc nói:
“Một thuyết khác thì giải thích rằng là cây nêu kiểu như một cây vũ trụ, tức là nó thông từ dưới đất lên trời, và các vật hữu hình có thể đi từ đất mà theo cây tre lên cõi vô hình.
Cũng có thuyết người ta gọi rằng đó là dự báo khí tượng, bởi vì trồng cây tre lên, trên treo những cái khánh, những cái vật mỏng như con cá bằng giấy để quan sát chiều gió thổi. Khi mà chuông khánh rung lên, những con chim con cá bằng giấy bay lên theo hướng nào thì gió thổi theo phương hướng đó.
Người ta mới dự đoán rằng là đầu năm mà gió như thế thì cả năm sẽ là gió tốt hay là gió xấu, cả năm sẽ mưa thuận gió hòa hay sẽ khô hạn hoặc lũ lụt. Thành ra cũng chỉ một cây nêu mà có 3 cách giải thích như vậy."
Tục dựng cây mía tím ở hai bên bàn thờ hiện nay ít phổ biến và cũng ít người biết đến. Nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc giải thích về tục này như sau:
“Người ta gọi đó là cái thang vì cây miá có từng đốt, từng đốt chẳng khác nào các bực thang, và với cây mía đó thì các cụ từ dưới cõi âm đi về cõi trần gian này cùng với con cháu trong ba ngày Tết."
Đốt pháo, lì xì…
Một phong tục khác mà trước đây trẻ em rất thích chơi, là tục đốt pháo. Chuyên gia nghiên cứu lịch sử văn hoá Hà Nội cho biết ý nghiã của việc đốt pháo như sau:
“Tục đốt pháo cũng là để trừ quỷ thôi. Theo giải thích thì quỷ quấy rối dân gian nên người ta phải đốt pháo để xua đuổi nó đi. Từ cái chỗ xua đuổi quỷ đi thì nó biến thành ra một cái sự mừng vui, thế nên sau này người ta đốt pháo đôi khi không nghĩ tới chuyện trừ quỷ nữa, mà chỉ nghĩ tới chuyện nghe tiếng nổ thấy vui vẻ thôi."
Ngày nay ở Việt Nam phút Giao thừa thiếu hẳn tiếng pháo Tết mà thay vào đó là pháo hoa được bắn lên bầu trời đêm 30 Tết ở những thành phố hay đô thị lớn.
Ngày Tết ai cũng mừng tuổi và ai cũng được mừng tuổi, có đi có lại như vậy nó thể hiện cái tinh thần cộng đồng. Lì xì cũng chỉ ít ỏi thôi mà chủ yếu là sự vui vẻ.
Cụ Nguyễn Vĩnh Phúc
Một phong tục khác vẫn còn phổ biến hiện nay, là tục mừng tuổi hay còn gọi là lì-xì. Ngày Tết trẻ con chúc Tết người lớn để mong được nhận những phong bao lì-xì đỏ. Phong tục này cũng có ý nghiã riêng của nó. Cụ Nguyễn Vinh Phúc cho biết:
“Về tục mừng tuổi thì cho thấy rằng đó là một tinh thần cộng đồng, bởi vì ngày Tết thì người lớn mừng tuổi trẻ em đã đành, mà người lớn cũng mừng tuổi cho người lớn nữa, cho nên ngày Tết ai cũng mừng tuổi và ai cũng được mừng tuổi, có đi có lại như vậy nó thể hiện cái tinh thần cộng đồng. Lì xì cũng chỉ ít ỏi thôi mà chủ yếu là sự vui vẻ."
Sự tích dân gian
Bên cạnh các phong tục còn có những sự tích liên quan đến ngày Tết cổ truyền được truyền tụng trong dân gian với những biến tấu đôi khi hơi khác nhau. Ví dụ ngày Tết nhà nào cũng có bánh chưng, trong Nam thì có bánh tét, cũng được làm với các nguyên liệu và cách nấu giống như sau.
Nói đến sự tích bánh dầy, bánh chưng thì hẳn ai cũng còn nhớ câu chuyện của Lang Liêu, con trai vua Hùng Vương thứ Sáu. Người con trai út này lấy gạo nếp, thịt, đậu xanh gói bánh mang lên dâng cho vua cha trong ngày Tết, và giải thích như thế này:

Biểu tượng sung túc ngày Tết với bánh chưng xanh, dưa hấu đỏ. RFA photo
“Thưa Vua cha đây là cả thiên nhiên cả vũ trụ đây, vì rằng hạt gạo - cái vỏ bánh là thực vật, đậu xanh cũng là thực vật, là cây cối, là rừng xanh, là đồng ruộng, và thịt là động vật, đại diện cho các động vật, thế cho nên cái bánh chưng vừa đại diện cho thiên nhiên, đại diện cho động vật, đại diện cho thực vật sinh sống trên mặt đất, cho nên con làm cái bánh chưng này là con dâng lên Vua cha cả thiên nhiên, cả mặt đất, cả sinh vật, thực vật. Thì Vua cha rất là quý và sau đó truyền ngôi cho Lang Liêu."
Chiếc bánh chưng mang ý nghiã: “Sự tích bánh dầy, bánh chưng nói lên sáng kiến của chàng Lang Liêu, nhưng đồng thời cũng là một triết lý của bình dân là thực ra cái quý nhất không phải là vàng bạc, ngọc ngà châu báu mà chính là cái nuôi sống con người: gạo nuôi sống con người, đậu nuôi sống con người, thịt nuôi sống con người. Cái gì nuôi sống con người thì cái đó là cái quý nhất."
Hàng năm cứ đến ngày 23 tháng Chạp Âm lịch, các bà nội trợ đều cúng ông Táo về Trời, và đêm 30 Tết vừa cúng Giao thừa, vừa cúng Táo Công đi chầu Trời trở về. Sự tích Táo quân là một câu chuyện cảm động về một bà hai ông được lưu truyền trong văn chương truyền khẩu. Nhưng cũng có một truyền thuyết khác về sự tích Táo quân như sau:
“Trong các thần thoại cổ thì nói rằng là các vị thần coi sóc dân gian thường trú ngụ ở nơi mà mọi người hay đến nhất, bởi ngày xưa nơi mà các gia đình hay tập trung nhất là cái bếp, và bây giờ ở các vùng đồng bào thiểu số cũng thế.
Bếp là nơi nấu nướng, nơi sum họp, nơi vui vầy, nơi uống rượu cần, nơi chuyện trò của mọi người vui vẻ với nhau, cho nên có vị thần trông coi nơi bếp núc đó.
Như vậy là có cả thảy 3 vị – hai ông một bà. Thế cho nên là cái ngày 23 tháng Chạp là ngày các ông bà táo lên trên Thiên Đình báo cáo về việc trần gian, nhất là về gia đình mà các ông bà Táo đó phụ trách. Cho nên mọi người lấy ngày 23 Tết làm ngày Tết ông Táo."

Một em nhỏ nhận tiền lì xì ngày Tết. AFP photo
Đi kèm với sự tích này là chuyện Táo Quân cưỡi cá chép đi chầu Trời, và khi cúng ông Táo người ta cũng thả cá chép ra sông. Tại sao Táo Quân lại cưỡi cá chép, mà không phải là cưỡi ngựa, hay sử dụng một con vật nào khác làm phương tiện về trời? Cụ Nguyễn Vinh Phúc giải thích về sự tích này như sau:
“Người ta không mua chim, người ta không mua cái gì khác mà người ta lại mua cá để cho ông Táo lên trời. Ấy chính vì con cá chép là cá hóa long mà người ta gọi là cá hóa rồng đấy. Hàng năm con cá đấy đến Long Môn, con nào mà nhảy được qua 3 cái thác nước thì tự khắc trở thành rồng. Thế cho nên ngày xưa ai mà thi đỗ thì cũng gọi là cá hóa rồng là như vậy.
Cho nên ở các nơi thờ tự như Văn Miếu thì đều đắp hình ảnh con cá vượt cửa Vũ Môn hay cửa Long Môn, thì tức là con cá chép coi như chuẩn bị thành rồng. Táo Quân là quan cho nên không thể cưỡi rồng được, chỉ có Vua mới cưỡi rồng cho nên chắc là người ta dùng hình ảnh cá chép để nói lên rằng cá chép là con vật thần thoại có thể bay lên trời được".
Chúc Tết
Nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc cũng gởi đến quý thính giả của Đài lời chúc đầu năm :
xin chúc các vị nghe Đài một năm mới tốt đẹp, an khang, thịnh vượng, và đạt nhiều thành tựu trong cuộc sống.
Cụ Nguyễn Vĩnh Phúc
“Tôi là người Hà Nội, được bạn Quỳnh Như thay mặt cho Đài phỏng vấn một số vấn đề về tục lệ cổ của người Việt chúng ta trong dịp Xuân Mới. Tôi rất lấy làm vui và hân hạnh được đem tiếng nói của mình gởi đến đồng bào xa xứ để gợi nhớ lại một số những kỷ niệm và ký ức mà quý vị còn lưu giữ trong tiềm thức.
Tôi xin chúc các vị nghe Đài một năm mới tốt đẹp, an khang, thịnh vượng, và đạt nhiều thành tựu trong cuộc sống.”
Xin cảm ơn bác Phúc đã dành thời giờ quý báu cung cấp cho quý thính giả của Đài những thông tin vô cùng bổ ích và lý thú. Nhân dịp Xuân về Quỳnh Như xin thay mặt cho Ban Việt ngữ của Đài Á Châu Tự Do kính chúc bác và gia quyến được dồi dào sức khoẻ và hạnh phúc!
Ăn Tết – tăng cân
Quỳnh Như, phóng viên RFA
2011-02-01
Người Việt ta hay nói “ăn Tết”. Trong văn học dân gian, hình ảnh ngày Xuân được thể hiện trong hai câu đối Tết cũng đi kèm với các đặc sản ngày Tết:

Source VNPS
Bánh Chưng bầy bán tại chợ Tết Virginia, Hoa Kỳ. Source VNPS

“Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ
Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh.”
Tết chính là ngày hội ẩm thực trong năm. Ngoài những món ngon trong thực đơn hàng ngày, các bà nội trợ còn chuẩn bị các món cỗ và những món ăn đặc trưng của ngày Tết. Do vậy nỗi lo tăng cân sau mấy ngày Tết luôn làm các chị cảm thấy “áy náy” trong việc ăn uống.
Một truyền thống từ xa xưa
Tất niên là mùa để mọi người tổ chức họp mặt liên hoan chè chén linh đình. Bên cạnh đó ngoài các món ẩm thực thường niên, trong dịp này còn có nhiều món ăn đặc trưng của ngày Tết hay các món ăn mới lạ kích thích khẩu vị, khiến chúng ta có thể ăn nhiều hơn bình thường.
Giải thích phong tục ăn Tết linh đình với nhiều món ăn phong phú, Bác sĩ Nguyễn Thị Kim Hưng, Chủ tịch Hội Dinh dưỡng Thực phẩm Thành phố Hồ Chí Minh cho biết:
“Phong tục ăn Tết linh đình của chúng ta, xuất phát từ truyền thống trước đây là quanh năm dân ta ăn uống tương đối đạm bạc, chủ yếu là tương, cà, rau, các loại củ quả, nên ngày Tết người ta thường hay tập trung vào các món ăn có nguồn gốc động vật, như là một sự bù đắp cho nguyên một năm lao động vất vả.”
“Phong tục ăn Tết linh đình của chúng ta, xuất phát từ truyền thống trước đây là quanh năm dân ta ăn uống tương đối đạm bạc, chủ yếu là tương, cà, rau, các loại củ quả, nên ngày Tết người ta thường hay tập trung vào các món ăn có nguồn gốc động vật, như là một sự bù đắp cho nguyên một năm lao động vất vả.”

Một bữa ăn cỗ ngày Tết. Source hisa.vn
Như vậy sau một dịp Tết chúng ta dễ dàng tăng thêm một vài ký lô, và theo các chuyên gia dinh dưỡng thì điều này không có lợi cho cơ thể về mặt sức khoẻ. Bác sĩ Kim Hưng nói thêm:
“Bây giờ cách ăn uống của chúng ta đã thay đổi, ngày thường chúng ta đã ăn còn linh đình hơn giỗ chạp ngày xưa.Và nếu bây giờ chúng ta vẫn duy trì cách ăn uống với quá nhiều món ăn linh đình như vậy trong ngày Tết, nó sẽ làm tăng thêm gánh nặng cho cơ thể. Chúng tôi thấy điều đó không hợp lý.”
Đề cập đến tâm lý hưởng thụ trong những ngày Tết, chị Ngọc Phượng, Huấn luyện viên Thể dục Thẩm mỹ nói:
“Những ngày Tết là những ngày có cảm giác như được nghỉ ngơi nên tâm lý cũng muốn được hưởng thụ. Thành ra mọi người cho phép mình được thoải mái không có kỷ luật gì cả. Nhưng thường, sau 3 ngày Tết, nếu ai trải qua những ngày hưởng thụ không có kiểm soát thì chắc chắn sẽ có cảm giác mệt mõi như chưa được nghỉ ngơi gì cả.”
“Những ngày Tết là những ngày có cảm giác như được nghỉ ngơi nên tâm lý cũng muốn được hưởng thụ. Thành ra mọi người cho phép mình được thoải mái không có kỷ luật gì cả. Nhưng thường, sau 3 ngày Tết, nếu ai trải qua những ngày hưởng thụ không có kiểm soát thì chắc chắn sẽ có cảm giác mệt mõi như chưa được nghỉ ngơi gì cả.”
Trong việc ăn uống nếu sử dụng nhiều chất thịt và ăn nhiều món, nhiều lần, cộng với khuynh hướng ăn khuya hơn bình thường sẽ khiến mỡ dễ tích luỹ trong cơ thể và dẫn đến việc tăng cân nhanh. Việc tăng cân, thừa trọng lượng chẳng những ảnh hưởng không tốt đối với sức khoẻ, mà còn làm cho hình vóc xấu đi. Và đây chính là điều đáng lo ngại nhất đối với nữ giới.
Chị Anh Thư, một giáo viên ở Thành phố Hồ Chí Minh cho biết:
“Tết cũng sắp đến rồi, mình sẽ được nghỉ ngơi một vài ngày do đó mình không mất nhiều năng lượng để làm việc. Cộng với những thực phẩm đưa vào cơ thể sẽ làm mình nhanh chóng tăng cân. Do đó cũng cần cân nhắc thật kỹ lưỡng chế độ ăn uống. Khi bạn đứng trước những thực phẩm có chứa nhiều đường, mỡ, dầu thì mình cũng nên cân nhắc để sử dụng một lượng vừa phải thôi. Khi đến nhà những người bạn mời dùng bữa nhân dịp Tết mình cũng sẽ dùng một cách có cân nhắc.”
Phương thức chống tăng cân
Nhận thức được nguy cơ tăng cân, chị Anh Thư đề ra những bước cụ thể để thực hiện. Chị nói:
“Phải có một kế hoạch cụ thể dùng các thực phẩm gì. Nên ăn nhiều rau xanh, trái cây, và nhất định không thể nào thiếu nước vì nước rất cần thiết cho cơ thể. Đặc biệt có thể dùng một số thảo dược như trà xanh, những loại nước mát, uống để thanh lọc cơ thể loại bỏ bớt chất độc và năng lượng quá nhiều trong cơ thể.
“Nên ăn nhiều rau xanh, trái cây, và nhất định không thể nào thiếu nước vì nước rất cần thiết cho cơ thể. Đặc biệt có thể dùng một số thảo dược như trà xanh, những loại nước mát, uống để thanh lọc cơ thể loại bỏ bớt chất độc và năng lượng quá nhiều trong cơ thể."
Ngoài ra, bên cạnh những cuộc vui chơi cũng cần ngủ cho đủ giấc, nếu mình thức khuya cơ thể

Khu chợ Tết ở đâu cũng bầy bán đủ loại thực phẩm hấp dẫn. RFA
không được nghỉ ngơi. Và sau những cuộc vui như vậy thì cơ thể sẽ không được tốt. Cũng phải duy trì chế độ tập thể dục hàng ngày như đi bộ, thư dãn, ngồi thiền, v.v…”
Chị Thanh Trang ở Quận 11 thì quan niệm rằng:
“Ngày Tết mình cũng phải thưởng thức các món ăn truyền thống Tết của người Việt Nam; bánh chưng, thịt kho trứng nè, rồi củ kiệu, nói chung tất tần tật các món ngày Tết mình đều ăn hết để thưởng thức cuộc sống. Nhưng ăn cũng có chừng mực chút xíu. Rồi phải tranh thủ tập thể dục, ví dụ thể dục bằng cách đi bộ ở đường hoa, vừa chơi với gia đình vừa có cơ hội đi bộ (walking) luôn. Sau đó tranh thủ đưa con đi bơi chẳng hạn, mình vừa tập thể dục, vận động, còn con thì cũng được phơi nắng – con nít thì cần nắng. Và sau Tết thì chắc chắn là phải tăng tần suất đi tập thể dục nhiều hơn, hoặc đi bơi nhiều hơn, để đảm bảo vừa thưởng thức được đồ ăn mà vẫn giữ được cơ thể (body) tương đối một chút.”
Chị Ngọc Phượng cũng góp ý kiến về các món ăn giàu đạm và chất xơ bổ dưỡng cho sức khoẻ. Chị nói:
đưa con đi bơi chẳng hạn, mình vừa tập thể dục, vận động, còn con thì cũng được phơi nắng – con nít thì cần nắng. Và sau Tết thì chắc chắn là phải tăng tần suất đi tập thể dục nhiều hơn, hoặc đi bơi nhiều hơn, để đảm bảo vừa thưởng thức được đồ ăn mà vẫn giữ được cơ thể
“Nói đến vấn đề ẩm thực ở Việt Nam thì vô vàn. Các món ẩm thực ở nước ta rất nhiều. chúng ta có thể ăn uống một cách thoải mái mà vẫn an toàn nếu chúng ta có sự chuẩn bị trước. Có rất nhiều món ăn, chẳng hạn như món gỏi, món cuốn – bánh tráng cuộn bún, rau sống, chấm nước mắm, … những món đó rất an toàn, đủ chất đạm, chất tươi. Rồi đến món canh, vừa có chất đạm, chất rau, lại có nước nữa, làm cho bao tử co bóp thoải mái, dễ tiêu.
Theo mình thì nên có sự cân bằng trong chế độ ăn uống, không nên ăn đồ quá khô. Thường 3 ngày Tết mọi người hay ăn đồ khô như bánh chưng, dưa kiệu, củ hành, lạp xưởng, tôm khô, mứt, nhiều khi uống một tí rượu bia.
Đó là những món kích thích vị giác tại chỗ nhưng sau đó làm cho cơ thể chúng ta rất mệt. Bây giờ mình thấy mọi người thiên về những món ăn cân bằng vừa có chất đạm, vừa có chất tươi vừa có dung dịch để khi ăn xong mình cảm thấy nhẹ nhỏm.”
Mặt khác, vận động cũng là một cách để tiêu hao năng lượng, Huấn luyện viên Thể dục Thẩm mỹ này cho biết:
“Thật ra trong mấy ngày Tết mình cũng hoạt động rất nhiều. Nếu ở Việt Nam thì người ta đi thăm nhau, chúc tết nhau. Họ nói cười nên năng lượng cũng giảm đi nhiều. Thành ra cũng thoải mái. Hoặc người ta đến các trung tâm giải trí vui chơi nên hao nhiều năng lượng. Thành ra nếu cảm thấy mình đã ăn nhiều thì nên hoạt động để giảm bớt năng lượng, thì mình vẫn thoải mái như thường. Đó là cái cách để cân bằng.
Ý kiến chung của các chị là, nếu có sự sắp xếp, chuẩn bị trước về mặt tâm lý, sức khỏe thì sẽ tận hưởng được một cái Tết thật có ý nghiã cùng gia đình và người thân, đồng thời tận dụng hết những ngày nghỉ dài.



Quỳnh Như, phóng viên RFA
2011-02-02
Người Việt có rất nhiều phong tục trong ngày Tết. Theo dòng thời gian một số tục lệ đã bị quên lãng dần, bên cạnh những phong tục vẫn còn được lưu giữ đến ngày nay nhưng đôi khi cũng bị biến tướng ít nhiều.

AFP photo
Múa Rồng là nét đẹp văn hóa ngày Tết cổ truyền
Tết cổ truyền
Dân tộc ta có nhiều phong tục hay của ngày Tết cổ truyền, và dần dần một số phong tục đã trở thành như một thông lệ trong ngày Tết.
Bước vào nhà nào trong thời điểm cuối năm cũng có thể nhận thấy ngay không khí chuẩn bị Tết nhộn nhịp, từ việc mua sắm, đến việc trang trí nhà cửa, chuẩn bị các món ăn để đón tiếp người thân ở xa về. Đối với các gia đình lớn, họ hàng đông, có quan hệ xã hội rộng, đông con cháu, thì công việc chuẩn bị càng phức tạp hơn.
Ai nấy cũng đều dọn sạch sẽ nhà cửa, vứt bỏ những thứ rác rưởi, dọn dẹp trang trí bàn thờ, đánh bóng lư hương, chân nến, lau chùi bàn ghế và mọi thứ vật dụng trong nhà. Ấy là tục Tống Cựu Nghinh Tân, để đưa tiễn năm cũ qua đi và chuẩn bị đón năm mới nhiều hứa hẹn.
Ngoài ra, trong mấy ngày Tết, các gia đình có trẻ nhỏ thường nhắc nhở, dặn dò con cháu từ phút Giao thừa trở đi không được quấy khóc, không nghịch ngợm, cãi cọ nhau, không vứt rác bừa bãi. Cha mẹ, anh chị cũng không quở mắng, la phạt con em. Ra đường gặp nhau ai nấy cũng tay bắt mặt mừng, vui vẻ niềm nở dù lạ hay quen.
Trong mấy ngày Tết, ra đường gặp nhau ai nấy cũng tay bắt mặt mừng, vui vẻ niềm nở dù lạ hay quen.
Phong tục tập quán VN
Phong tục Tết
Ngày Tết dân tộc ta có nhiều phong tục hay đáng được lưu giữ như những thuần phong mỹ tục.
Điểm qua một số phong tục ngày Tết có tục dựng cây nêu. Người thành phố ít có điều kiện thấy cây nêu trong ngày Tết. Tục lệ này hiện nay vẫn còn lưu truyền ở một vài làng quê Việt Nam. Cụ Nguyễn Vinh Phúc mô tả về cây nêu như sau:
“Cây nêu ngày Tết là một cây tre được vót hết lá, chỉ giữ một số lá ở trên ngọn tre. Ở trên đó có treo một giải cờ vải, một cái khánh bằng đất nung, treo một con cá chép bằng giấy, treo một cái vành có buộc lá vào đó."
Nhà Hà Nội học này giải thích về ý nghiã của việc dựng cây nêu như sau:

Cờ người - trò chơi dân gian dịp Tết. AFP photo
“Theo tín ngưỡng dân gian thì bảo rằng đó là sự tích, ngày xưa quỷ làm hại người ở trần gian nhiều, nên người ta kêu cứu với Đức Phật. Phật mới bảo hãy trồng cây nêu lên và ra lệnh cho quỷ rằng hễ nơi nào có bóng cây nêu này là nơi đó là đất Phật, có Phật bảo vệ thì quỷ không được hại ai nữa, cho nên trồng cây nêu là để trừ quỷ."
Xung quanh tục dựng cây nêu cũng có nhiều giả thuyết khác nhau. Ông Phúc nói:
“Một thuyết khác thì giải thích rằng là cây nêu kiểu như một cây vũ trụ, tức là nó thông từ dưới đất lên trời, và các vật hữu hình có thể đi từ đất mà theo cây tre lên cõi vô hình.
Cũng có thuyết người ta gọi rằng đó là dự báo khí tượng, bởi vì trồng cây tre lên, trên treo những cái khánh, những cái vật mỏng như con cá bằng giấy để quan sát chiều gió thổi. Khi mà chuông khánh rung lên, những con chim con cá bằng giấy bay lên theo hướng nào thì gió thổi theo phương hướng đó.
Người ta mới dự đoán rằng là đầu năm mà gió như thế thì cả năm sẽ là gió tốt hay là gió xấu, cả năm sẽ mưa thuận gió hòa hay sẽ khô hạn hoặc lũ lụt. Thành ra cũng chỉ một cây nêu mà có 3 cách giải thích như vậy."
Tục dựng cây mía tím ở hai bên bàn thờ hiện nay ít phổ biến và cũng ít người biết đến. Nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc giải thích về tục này như sau:
“Người ta gọi đó là cái thang vì cây miá có từng đốt, từng đốt chẳng khác nào các bực thang, và với cây mía đó thì các cụ từ dưới cõi âm đi về cõi trần gian này cùng với con cháu trong ba ngày Tết."
Đốt pháo, lì xì…
Một phong tục khác mà trước đây trẻ em rất thích chơi, là tục đốt pháo. Chuyên gia nghiên cứu lịch sử văn hoá Hà Nội cho biết ý nghiã của việc đốt pháo như sau:
“Tục đốt pháo cũng là để trừ quỷ thôi. Theo giải thích thì quỷ quấy rối dân gian nên người ta phải đốt pháo để xua đuổi nó đi. Từ cái chỗ xua đuổi quỷ đi thì nó biến thành ra một cái sự mừng vui, thế nên sau này người ta đốt pháo đôi khi không nghĩ tới chuyện trừ quỷ nữa, mà chỉ nghĩ tới chuyện nghe tiếng nổ thấy vui vẻ thôi."
Ngày nay ở Việt Nam phút Giao thừa thiếu hẳn tiếng pháo Tết mà thay vào đó là pháo hoa được bắn lên bầu trời đêm 30 Tết ở những thành phố hay đô thị lớn.
Ngày Tết ai cũng mừng tuổi và ai cũng được mừng tuổi, có đi có lại như vậy nó thể hiện cái tinh thần cộng đồng. Lì xì cũng chỉ ít ỏi thôi mà chủ yếu là sự vui vẻ.
Cụ Nguyễn Vĩnh Phúc
Một phong tục khác vẫn còn phổ biến hiện nay, là tục mừng tuổi hay còn gọi là lì-xì. Ngày Tết trẻ con chúc Tết người lớn để mong được nhận những phong bao lì-xì đỏ. Phong tục này cũng có ý nghiã riêng của nó. Cụ Nguyễn Vinh Phúc cho biết:
“Về tục mừng tuổi thì cho thấy rằng đó là một tinh thần cộng đồng, bởi vì ngày Tết thì người lớn mừng tuổi trẻ em đã đành, mà người lớn cũng mừng tuổi cho người lớn nữa, cho nên ngày Tết ai cũng mừng tuổi và ai cũng được mừng tuổi, có đi có lại như vậy nó thể hiện cái tinh thần cộng đồng. Lì xì cũng chỉ ít ỏi thôi mà chủ yếu là sự vui vẻ."
Sự tích dân gian
Bên cạnh các phong tục còn có những sự tích liên quan đến ngày Tết cổ truyền được truyền tụng trong dân gian với những biến tấu đôi khi hơi khác nhau. Ví dụ ngày Tết nhà nào cũng có bánh chưng, trong Nam thì có bánh tét, cũng được làm với các nguyên liệu và cách nấu giống như sau.
Nói đến sự tích bánh dầy, bánh chưng thì hẳn ai cũng còn nhớ câu chuyện của Lang Liêu, con trai vua Hùng Vương thứ Sáu. Người con trai út này lấy gạo nếp, thịt, đậu xanh gói bánh mang lên dâng cho vua cha trong ngày Tết, và giải thích như thế này:

Biểu tượng sung túc ngày Tết với bánh chưng xanh, dưa hấu đỏ. RFA photo
“Thưa Vua cha đây là cả thiên nhiên cả vũ trụ đây, vì rằng hạt gạo - cái vỏ bánh là thực vật, đậu xanh cũng là thực vật, là cây cối, là rừng xanh, là đồng ruộng, và thịt là động vật, đại diện cho các động vật, thế cho nên cái bánh chưng vừa đại diện cho thiên nhiên, đại diện cho động vật, đại diện cho thực vật sinh sống trên mặt đất, cho nên con làm cái bánh chưng này là con dâng lên Vua cha cả thiên nhiên, cả mặt đất, cả sinh vật, thực vật. Thì Vua cha rất là quý và sau đó truyền ngôi cho Lang Liêu."
Chiếc bánh chưng mang ý nghiã: “Sự tích bánh dầy, bánh chưng nói lên sáng kiến của chàng Lang Liêu, nhưng đồng thời cũng là một triết lý của bình dân là thực ra cái quý nhất không phải là vàng bạc, ngọc ngà châu báu mà chính là cái nuôi sống con người: gạo nuôi sống con người, đậu nuôi sống con người, thịt nuôi sống con người. Cái gì nuôi sống con người thì cái đó là cái quý nhất."
Hàng năm cứ đến ngày 23 tháng Chạp Âm lịch, các bà nội trợ đều cúng ông Táo về Trời, và đêm 30 Tết vừa cúng Giao thừa, vừa cúng Táo Công đi chầu Trời trở về. Sự tích Táo quân là một câu chuyện cảm động về một bà hai ông được lưu truyền trong văn chương truyền khẩu. Nhưng cũng có một truyền thuyết khác về sự tích Táo quân như sau:
“Trong các thần thoại cổ thì nói rằng là các vị thần coi sóc dân gian thường trú ngụ ở nơi mà mọi người hay đến nhất, bởi ngày xưa nơi mà các gia đình hay tập trung nhất là cái bếp, và bây giờ ở các vùng đồng bào thiểu số cũng thế.
Bếp là nơi nấu nướng, nơi sum họp, nơi vui vầy, nơi uống rượu cần, nơi chuyện trò của mọi người vui vẻ với nhau, cho nên có vị thần trông coi nơi bếp núc đó.
Như vậy là có cả thảy 3 vị – hai ông một bà. Thế cho nên là cái ngày 23 tháng Chạp là ngày các ông bà táo lên trên Thiên Đình báo cáo về việc trần gian, nhất là về gia đình mà các ông bà Táo đó phụ trách. Cho nên mọi người lấy ngày 23 Tết làm ngày Tết ông Táo."

Một em nhỏ nhận tiền lì xì ngày Tết. AFP photo
Đi kèm với sự tích này là chuyện Táo Quân cưỡi cá chép đi chầu Trời, và khi cúng ông Táo người ta cũng thả cá chép ra sông. Tại sao Táo Quân lại cưỡi cá chép, mà không phải là cưỡi ngựa, hay sử dụng một con vật nào khác làm phương tiện về trời? Cụ Nguyễn Vinh Phúc giải thích về sự tích này như sau:
“Người ta không mua chim, người ta không mua cái gì khác mà người ta lại mua cá để cho ông Táo lên trời. Ấy chính vì con cá chép là cá hóa long mà người ta gọi là cá hóa rồng đấy. Hàng năm con cá đấy đến Long Môn, con nào mà nhảy được qua 3 cái thác nước thì tự khắc trở thành rồng. Thế cho nên ngày xưa ai mà thi đỗ thì cũng gọi là cá hóa rồng là như vậy.
Cho nên ở các nơi thờ tự như Văn Miếu thì đều đắp hình ảnh con cá vượt cửa Vũ Môn hay cửa Long Môn, thì tức là con cá chép coi như chuẩn bị thành rồng. Táo Quân là quan cho nên không thể cưỡi rồng được, chỉ có Vua mới cưỡi rồng cho nên chắc là người ta dùng hình ảnh cá chép để nói lên rằng cá chép là con vật thần thoại có thể bay lên trời được".
Chúc Tết
Nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc cũng gởi đến quý thính giả của Đài lời chúc đầu năm :
xin chúc các vị nghe Đài một năm mới tốt đẹp, an khang, thịnh vượng, và đạt nhiều thành tựu trong cuộc sống.
Cụ Nguyễn Vĩnh Phúc
“Tôi là người Hà Nội, được bạn Quỳnh Như thay mặt cho Đài phỏng vấn một số vấn đề về tục lệ cổ của người Việt chúng ta trong dịp Xuân Mới. Tôi rất lấy làm vui và hân hạnh được đem tiếng nói của mình gởi đến đồng bào xa xứ để gợi nhớ lại một số những kỷ niệm và ký ức mà quý vị còn lưu giữ trong tiềm thức.
Tôi xin chúc các vị nghe Đài một năm mới tốt đẹp, an khang, thịnh vượng, và đạt nhiều thành tựu trong cuộc sống.”
Xin cảm ơn bác Phúc đã dành thời giờ quý báu cung cấp cho quý thính giả của Đài những thông tin vô cùng bổ ích và lý thú. Nhân dịp Xuân về Quỳnh Như xin thay mặt cho Ban Việt ngữ của Đài Á Châu Tự Do kính chúc bác và gia quyến được dồi dào sức khoẻ và hạnh phúc!
Ăn Tết – tăng cân
Quỳnh Như, phóng viên RFA
2011-02-01
Người Việt ta hay nói “ăn Tết”. Trong văn học dân gian, hình ảnh ngày Xuân được thể hiện trong hai câu đối Tết cũng đi kèm với các đặc sản ngày Tết:

Source VNPS
Bánh Chưng bầy bán tại chợ Tết Virginia, Hoa Kỳ. Source VNPS

“Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ
Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh.”
Tết chính là ngày hội ẩm thực trong năm. Ngoài những món ngon trong thực đơn hàng ngày, các bà nội trợ còn chuẩn bị các món cỗ và những món ăn đặc trưng của ngày Tết. Do vậy nỗi lo tăng cân sau mấy ngày Tết luôn làm các chị cảm thấy “áy náy” trong việc ăn uống.
Một truyền thống từ xa xưa
Tất niên là mùa để mọi người tổ chức họp mặt liên hoan chè chén linh đình. Bên cạnh đó ngoài các món ẩm thực thường niên, trong dịp này còn có nhiều món ăn đặc trưng của ngày Tết hay các món ăn mới lạ kích thích khẩu vị, khiến chúng ta có thể ăn nhiều hơn bình thường.
Giải thích phong tục ăn Tết linh đình với nhiều món ăn phong phú, Bác sĩ Nguyễn Thị Kim Hưng, Chủ tịch Hội Dinh dưỡng Thực phẩm Thành phố Hồ Chí Minh cho biết:
“Phong tục ăn Tết linh đình của chúng ta, xuất phát từ truyền thống trước đây là quanh năm dân ta ăn uống tương đối đạm bạc, chủ yếu là tương, cà, rau, các loại củ quả, nên ngày Tết người ta thường hay tập trung vào các món ăn có nguồn gốc động vật, như là một sự bù đắp cho nguyên một năm lao động vất vả.”
“Phong tục ăn Tết linh đình của chúng ta, xuất phát từ truyền thống trước đây là quanh năm dân ta ăn uống tương đối đạm bạc, chủ yếu là tương, cà, rau, các loại củ quả, nên ngày Tết người ta thường hay tập trung vào các món ăn có nguồn gốc động vật, như là một sự bù đắp cho nguyên một năm lao động vất vả.”

Một bữa ăn cỗ ngày Tết. Source hisa.vn
Như vậy sau một dịp Tết chúng ta dễ dàng tăng thêm một vài ký lô, và theo các chuyên gia dinh dưỡng thì điều này không có lợi cho cơ thể về mặt sức khoẻ. Bác sĩ Kim Hưng nói thêm:
“Bây giờ cách ăn uống của chúng ta đã thay đổi, ngày thường chúng ta đã ăn còn linh đình hơn giỗ chạp ngày xưa.Và nếu bây giờ chúng ta vẫn duy trì cách ăn uống với quá nhiều món ăn linh đình như vậy trong ngày Tết, nó sẽ làm tăng thêm gánh nặng cho cơ thể. Chúng tôi thấy điều đó không hợp lý.”
Đề cập đến tâm lý hưởng thụ trong những ngày Tết, chị Ngọc Phượng, Huấn luyện viên Thể dục Thẩm mỹ nói:
“Những ngày Tết là những ngày có cảm giác như được nghỉ ngơi nên tâm lý cũng muốn được hưởng thụ. Thành ra mọi người cho phép mình được thoải mái không có kỷ luật gì cả. Nhưng thường, sau 3 ngày Tết, nếu ai trải qua những ngày hưởng thụ không có kiểm soát thì chắc chắn sẽ có cảm giác mệt mõi như chưa được nghỉ ngơi gì cả.”
“Những ngày Tết là những ngày có cảm giác như được nghỉ ngơi nên tâm lý cũng muốn được hưởng thụ. Thành ra mọi người cho phép mình được thoải mái không có kỷ luật gì cả. Nhưng thường, sau 3 ngày Tết, nếu ai trải qua những ngày hưởng thụ không có kiểm soát thì chắc chắn sẽ có cảm giác mệt mõi như chưa được nghỉ ngơi gì cả.”
Trong việc ăn uống nếu sử dụng nhiều chất thịt và ăn nhiều món, nhiều lần, cộng với khuynh hướng ăn khuya hơn bình thường sẽ khiến mỡ dễ tích luỹ trong cơ thể và dẫn đến việc tăng cân nhanh. Việc tăng cân, thừa trọng lượng chẳng những ảnh hưởng không tốt đối với sức khoẻ, mà còn làm cho hình vóc xấu đi. Và đây chính là điều đáng lo ngại nhất đối với nữ giới.
Chị Anh Thư, một giáo viên ở Thành phố Hồ Chí Minh cho biết:
“Tết cũng sắp đến rồi, mình sẽ được nghỉ ngơi một vài ngày do đó mình không mất nhiều năng lượng để làm việc. Cộng với những thực phẩm đưa vào cơ thể sẽ làm mình nhanh chóng tăng cân. Do đó cũng cần cân nhắc thật kỹ lưỡng chế độ ăn uống. Khi bạn đứng trước những thực phẩm có chứa nhiều đường, mỡ, dầu thì mình cũng nên cân nhắc để sử dụng một lượng vừa phải thôi. Khi đến nhà những người bạn mời dùng bữa nhân dịp Tết mình cũng sẽ dùng một cách có cân nhắc.”
Phương thức chống tăng cân
Nhận thức được nguy cơ tăng cân, chị Anh Thư đề ra những bước cụ thể để thực hiện. Chị nói:
“Phải có một kế hoạch cụ thể dùng các thực phẩm gì. Nên ăn nhiều rau xanh, trái cây, và nhất định không thể nào thiếu nước vì nước rất cần thiết cho cơ thể. Đặc biệt có thể dùng một số thảo dược như trà xanh, những loại nước mát, uống để thanh lọc cơ thể loại bỏ bớt chất độc và năng lượng quá nhiều trong cơ thể.
“Nên ăn nhiều rau xanh, trái cây, và nhất định không thể nào thiếu nước vì nước rất cần thiết cho cơ thể. Đặc biệt có thể dùng một số thảo dược như trà xanh, những loại nước mát, uống để thanh lọc cơ thể loại bỏ bớt chất độc và năng lượng quá nhiều trong cơ thể."
Ngoài ra, bên cạnh những cuộc vui chơi cũng cần ngủ cho đủ giấc, nếu mình thức khuya cơ thể

Khu chợ Tết ở đâu cũng bầy bán đủ loại thực phẩm hấp dẫn. RFA
không được nghỉ ngơi. Và sau những cuộc vui như vậy thì cơ thể sẽ không được tốt. Cũng phải duy trì chế độ tập thể dục hàng ngày như đi bộ, thư dãn, ngồi thiền, v.v…”
Chị Thanh Trang ở Quận 11 thì quan niệm rằng:
“Ngày Tết mình cũng phải thưởng thức các món ăn truyền thống Tết của người Việt Nam; bánh chưng, thịt kho trứng nè, rồi củ kiệu, nói chung tất tần tật các món ngày Tết mình đều ăn hết để thưởng thức cuộc sống. Nhưng ăn cũng có chừng mực chút xíu. Rồi phải tranh thủ tập thể dục, ví dụ thể dục bằng cách đi bộ ở đường hoa, vừa chơi với gia đình vừa có cơ hội đi bộ (walking) luôn. Sau đó tranh thủ đưa con đi bơi chẳng hạn, mình vừa tập thể dục, vận động, còn con thì cũng được phơi nắng – con nít thì cần nắng. Và sau Tết thì chắc chắn là phải tăng tần suất đi tập thể dục nhiều hơn, hoặc đi bơi nhiều hơn, để đảm bảo vừa thưởng thức được đồ ăn mà vẫn giữ được cơ thể (body) tương đối một chút.”
Chị Ngọc Phượng cũng góp ý kiến về các món ăn giàu đạm và chất xơ bổ dưỡng cho sức khoẻ. Chị nói:
đưa con đi bơi chẳng hạn, mình vừa tập thể dục, vận động, còn con thì cũng được phơi nắng – con nít thì cần nắng. Và sau Tết thì chắc chắn là phải tăng tần suất đi tập thể dục nhiều hơn, hoặc đi bơi nhiều hơn, để đảm bảo vừa thưởng thức được đồ ăn mà vẫn giữ được cơ thể
“Nói đến vấn đề ẩm thực ở Việt Nam thì vô vàn. Các món ẩm thực ở nước ta rất nhiều. chúng ta có thể ăn uống một cách thoải mái mà vẫn an toàn nếu chúng ta có sự chuẩn bị trước. Có rất nhiều món ăn, chẳng hạn như món gỏi, món cuốn – bánh tráng cuộn bún, rau sống, chấm nước mắm, … những món đó rất an toàn, đủ chất đạm, chất tươi. Rồi đến món canh, vừa có chất đạm, chất rau, lại có nước nữa, làm cho bao tử co bóp thoải mái, dễ tiêu.
Theo mình thì nên có sự cân bằng trong chế độ ăn uống, không nên ăn đồ quá khô. Thường 3 ngày Tết mọi người hay ăn đồ khô như bánh chưng, dưa kiệu, củ hành, lạp xưởng, tôm khô, mứt, nhiều khi uống một tí rượu bia.
Đó là những món kích thích vị giác tại chỗ nhưng sau đó làm cho cơ thể chúng ta rất mệt. Bây giờ mình thấy mọi người thiên về những món ăn cân bằng vừa có chất đạm, vừa có chất tươi vừa có dung dịch để khi ăn xong mình cảm thấy nhẹ nhỏm.”
Mặt khác, vận động cũng là một cách để tiêu hao năng lượng, Huấn luyện viên Thể dục Thẩm mỹ này cho biết:
“Thật ra trong mấy ngày Tết mình cũng hoạt động rất nhiều. Nếu ở Việt Nam thì người ta đi thăm nhau, chúc tết nhau. Họ nói cười nên năng lượng cũng giảm đi nhiều. Thành ra cũng thoải mái. Hoặc người ta đến các trung tâm giải trí vui chơi nên hao nhiều năng lượng. Thành ra nếu cảm thấy mình đã ăn nhiều thì nên hoạt động để giảm bớt năng lượng, thì mình vẫn thoải mái như thường. Đó là cái cách để cân bằng.
Ý kiến chung của các chị là, nếu có sự sắp xếp, chuẩn bị trước về mặt tâm lý, sức khỏe thì sẽ tận hưởng được một cái Tết thật có ý nghiã cùng gia đình và người thân, đồng thời tận dụng hết những ngày nghỉ dài.


Hằng Tâm nên Hằng Sản
Việt Long & Nguyễn Xuân Nghĩa, RFA
2011-02-02
"Kinh tế học là một khoa u ám", người ta thường nói vậy có lẽ vì chỉ để ý đến vấn đề kinh tế khô khan khi gặp khó khăn kinh tế. Vào dịp Tết Tân Mão, mục Diễn đàn Kinh tế bèn yêu cầu nhà tư vấn kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa trình bày một đề tài kinh tế vui tươi nhẹ nhàng mà không kém phần bổ ích.

AFP
Thủ tướng Ấn Độ (phải), cô Melinda Gate (giữa) và ông Bill Gates (trái) tại New Delhi hôm 7-12-2005. AFP

Kỹ nghệ từ thiện
Việt Long: Xin kính chào ông Nguyễn Xuân Nghĩa. Chương trình của chúng ta phát thanh vào ngày cuối của năm Canh Dần khi mọi người háo hức chờ đón năm Tân Mão và chuẩn bị ăn Tết với nhiều hy vọng và hứng khởi. Vì vậy, chúng tôi đề nghị ông trình bày cho quý thính giả của chúng ta một đề tài kinh tế mà vui tươi. Ông nghĩ sao?
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ đến một đề tài lạ và.. có hậu! Ta cứ cho rằng kinh tế học là khoa u ám mà chương trình của chúng ta lại có truyền thống cảnh báo chuyện u ám về kinh tế để cùng tránh nên tôi thấy nếu thay đổi không khí thì cũng hay! Và theo thói quen ưa nói tới những nghịch lý, tôi xin trình bày một nghịch lý ít ai lý tới, đó là "kỹ nghệ từ thiện" của Hoa Kỳ!
Việt Long: "Kỹ nghệ từ thiện"! Đúng là ông ưa gợi trí tò mò của thính giả. Và nhờ ông giải thích ngay thế nào là "kỹ nghệ từ thiện".
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Thiên hạ cứ nói đến sự cấu kết giữa chính giới với các doanh nghiệp sản xuất chiến cụ bằng chữ "kỹ nghệ chiến tranh" xuất phát từ lời phát biểu của Tổng thống Dwight Eisenhower, vốn là Thống tướng năm sao của Quân lực Hoa Kỳ. Đấy là sự lầm lẫn vì sau hai nhiệm kỳ Tổng thống, trong bài diễn văn giã từ cách đây đúng nửa thế kỷ, Eisenhower cảnh báo quốc dân về nguy cơ cấu kết mờ ám trong thủ tục chuẩn chi giữa quốc hội với các doanh nghiệp quốc phòng.
Từ đó nhiều người có ấn tượng sai là kỹ nghệ chiến tranh hay bọn lái súng mới chi phối các quyết định chính trị tại Mỹ và nghĩ rằng "kỹ nghệ chiến tranh" này có thế lực mạnh nhất trong xã hội. Thật ra, tại Hoa Kỳ, kỹ nghệ lớn nhất, chi nhiều tiền và có ảnh hưởng nhất trong xã hội Mỹ chính là "kỹ nghệ từ thiện!"
Nhiều người có ấn tượng sai là kỹ nghệ chiến tranh hay bọn lái súng mới chi phối các quyết định chính trị tại Mỹ và nghĩ rằng "kỹ nghệ chiến tranh" này có thế lực mạnh nhất trong xã hội. Thật ra, tại Hoa Kỳ, kỹ nghệ lớn nhất, chi nhiều tiền và có ảnh hưởng nhất trong xã hội Mỹ chính là "kỹ nghệ từ thiện!"
- Trên thế giới, Mỹ là nơi mà hoạt động từ thiện đã thành kỹ nghệ nhờ sự đóng góp rất lớn của người dân, coi như là nhiều nhất địa cầu vì lên tới 300 tỷ đô la, còn nhiều hơn tiền mua súng! Thật ra, Hoa Kỳ là nơi mà tinh thần hằng tâm, là thiện chí cứu giúp, đã là một thuộc tính từ thời lập quốc. Nghịch lý ở đây là nước tư bản có ngân sách quốc phòng lớn nhất thật ra lại là một quốc gia hằng tâm! Biết đâu là vì hằng tâm mà thành hằng sản, nhờ có lòng mà cũng có tiền!
Việt Long: - Ông nói đến lòng từ thiện hay hằng tâm là một thuộc tính của dân Mỹ từ thời lập quốc, thì vui lòng trình bày cho thấy chuyện ấy diễn tiến thế nào?
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Trong thế giới hiện đại, Hoa Kỳ là quốc gia duy nhất thành hình từ... "thuyền nhân", những kẻ phải bỏ xứ ra đi để tìm tự do và thời đó thì phải đi bằng thuyền. Đa số di dân đến từ Âu Châu vào thuở ban đầu là những người trốn tránh nạn bách hại tôn giáo và vượt trùng dương trong điều kiện gian nguy.
Họ chỉ có niềm tin vào Thượng Đế ở trên đầu và tình liên đới của giữa người tỵ nạn với nhau. Hai tinh thần đó đã keo sơn làm một, có thể ban đầu là do giáo lý Tin Lành. Vì vậy, dân Mỹ sùng đạo và sẵn sàng giúp nhau, là hai đặc tính nguyên sơ.
Họ chỉ có niềm tin vào Thượng Đế ở trên đầu và tình liên đới của giữa người tỵ nạn với nhau. Hai tinh thần đó đã keo sơn làm một, có thể ban đầu là do giáo lý Tin Lành. Vì vậy, dân Mỹ sùng đạo và sẵn sàng giúp nhau, là hai đặc tính nguyên sơ.
- Từ đầu thế kỷ 17, nạn dân đặt chân lên "Tân thế giới" viết ra hiến chương như vậy. Việc ba vùng đất mới mà họ lập ra, là

Tỷ phú Mark Zuckerberg 26 tuổi, một sáng lập viên và Tổng quản trị CEO của mạng lưới xã hội Facebook
Massachusetts, Pennsylvania và Virginia, có tên là "Thịnh vượng chung" cũng hàm ý đó. Sau đấy, tinh thần liên đới này thể hiện ở một lý tưởng rất Mỹ - không hẳn là Âu Châu - rằng ta được sinh ra là để làm việc thiện. Việc thiện ấy có góp phần phát triển cộng đồng và xây dựng quốc gia sau khi dân Mỹ giành được nền độc lập.
Các Sáng viện không chỉ phục vụ trong nước
Việt Long: - Thế rồi từ lý tưởng nguyên thủy đó, dân Mỹ đã xoay trở và tiến hoá thế nào qua tiến trình công nghiệp hoá và trở thành đệ nhất siêu cường toàn cầu như ta thấy ngày nay? Họ duy trì đức tính ông gọi là hằng tâm đó như thế nào?
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Trước tiên, ta không quên quy luật phổ biến trong mọi xã hội cổ kim, đó là nhà nước không có phương tiện cho một nền giáo dục quốc doanh! Trường tư thục là hiện tượng tất yếu về kinh tế và cần thiết về xã hội. Từ Khổng tử đến các thầy đồ của ta cũng đều là người mà ta gọi là "mở trường tư thục". Tại Hoa Kỳ, nạn dân, rồi di dân, rồi lớp người tiên phong mở nước đều chung góp công sức để mở trường tư sau khi lập nhà thờ.
Các hội thiện đầu tiên lập ra đều chú ý trước hết đến tín ngưỡng và giáo dục. Sinh hoạt đó ảnh hưởng đến nếp suy tư của người đi sau. Khi đã thành tài hay thành công, người ta tiếp tục truyền thống đó. Các Đại học tư có uy tín nhất Hoa Kỳ ngày nay đều duy trì được hoạt động giáo dục và nghiên cứu chính là nhờ sự yểm trợ của những người hằng tâm, của tư nhân tự nguyện chung góp.
Trường tư thục là hiện tượng tất yếu về kinh tế và cần thiết về xã hội. Từ Khổng tử đến các thầy đồ của ta cũng đều là người mà ta gọi là "mở trường tư thục". Tại Hoa Kỳ, nạn dân, rồi di dân, rồi lớp người tiên phong mở nước đều chung góp công sức để mở trường tư sau khi lập nhà thờ.
- Ngày nay, nhìn rộng ra sinh hoạt đa diện của một xã hội tiên tiến, ta thấy các hội thiện có mặt trong mọi lãnh vực. Tôi xin lược kê ít cả chục lãnh vực như cứu người cùng khốn, xây dựng cộng đồng, bảo vệ hòa khí gia đình, phát triển giáo dục, đào tạo và khoa học, yểm trợ y tế, sức khoẻ, giải trừ óc kỳ thị, phát huy dân quyền và nhân quyền, cổ súy tinh thần sáng tạo và khai phá nghệ thuật, v.v...
- Các gia đình giàu có hay các doanh nghiệp thì lập ra "Sáng viện", hay Foundations, để duy trì việc đó một cách hợp pháp, có kỷ cương và hiệu năng. Nhiều hội từ thiện thì quyên góp tiền bạc hay công sức của các cá nhân có thiện chí và còn thuê người nghiên cứu về phương pháp huy động và sử dụng sao cho hữu hiệu nhất. Vì vậy nều có nói đến một kỹ nghệ thì cũng không sai!
Việt Long: Ông nhắc đến các "Sáng viện" hay "sáng hội" thì có lẽ thính giả nhớ đến Ford Foundation hay Rockefeller Foundation là những cơ sở nổi tiếng toàn cầu. Song song cũng có các hội thiện chuyên nghiên cứu nào là về bệnh ung thư, bệnh tim, về cải thiện môi trường, cứu trợ thiếu nhi...
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Hoặc cứu giúp thuyền nhân tỵ nạn năm xưa, như hội USCC, Catholic Charities, mà nhiều người Việt mình không quên được. Hoặc nổi tiếng nhất gần đây là Sáng viện của vợ chồng tỷ phú Bill Gates, gọi là Bill & Melinda Gates Foundation.
- Một khía cạnh khác đáng chú ý là các hội thiện của Hoa Kỳ không chỉ phục vụ xã hội Mỹ mà còn bung ra khắp thế giới, đưa tiền và người đến những vùng xa lạ cần được cứu giúp. Thực tế thì tư nhân Mỹ trợ giúp các nước còn nhiều hơn ngân sách viện trợ của chính phủ.
- Về quy chế bên trong, ta chú ý đến mấy chuyện sau đây. Thứ nhất, Hoa Kỳ có quy chế pháp lý cho hội vô vụ lợi, lập ra không vì mục tiêu kinh doanh, có khi là vì mục tiêu tư tưởng như nghiên cứu hoặc đề cao một lý luận nào đó. Trong loại hội vô vụ lợi mới có các cơ sở theo đuổi mục tiêu công ích, là thực hiện những việc có lợi ích công cộng, đó là các hội từ thiện ta muốn nói tới.
Một khía cạnh khác đáng chú ý là các hội thiện của Hoa Kỳ không chỉ phục vụ xã hội Mỹ mà còn bung ra khắp thế giới, đưa tiền và người đến những vùng xa lạ cần được cứu giúp. Thực tế thì tư nhân Mỹ trợ giúp các nước còn nhiều hơn ngân sách viện trợ của chính phủ.
- Trong loại hội từ thiện thì các Sáng viện chủ yếu cấp phát ngân khoản tặng dữ, thường rất lớn, để thực hiện một số chương trình dự án nằm trong tôn chỉ của viện. Song song, ta có loại hội không cung cấp tiền mà lại trực tiếp thực hiện việc công ích. Họ có thể quyên góp tiền hoạt động từ các Sáng viện hay từ các cá nhân. Nói chung, các cơ sở từ thiện này đều được miễn thuế và sống nhờ sự tin cậy của công chúng nên phải có sổ sách phân minh với nhà nước và với những người hằng tâm đã cho họ phương tiện.
Lòng từ tâm là yếu tố của thành công
Việt Long: Ông vừa nói đến khía cạnh được miễn thuế, thì chúng tôi được biết có nhiều ý kiến đặt vấn đề là liệu cái lòng từ tâm đó có thể che giấu một ẩn ý là để tránh thuế hay không?
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tôi rất hiểu câu hỏi đó vì trong các xã hội lầm than phải chụp giựt thì ta dễ nghĩ đến chuyện như vậy. Nhưng khi bỏ tiền vào thùng phước sương trong chùa hay góp cho nhà thờ khi đi lễ thì mình đâu có đứng đòi biên nhận để còn khai với sở thuế? Phản ứng đó là tự nhiên từ cái tâm, từ tấm lòng.
Trong vụ suy trầm kinh tế vừa qua, giới bình dân Mỹ là những người bị thiệt nhất, mà họ vẫn chi tiền cho các hội thiện, và thành phần này không kỹ lưỡng đến độ gom lại ngần ấy biên nhận lắt nhắt để cuối năm khai thuế. Còn loại doanh gia tỷ phú như nhà đầu tư Warren Buffet, Bill Gates hoặc nghệ sĩ triệu phú như Michael Jackson hay Paul Newman từng bỏ ra nhiều tỷ hay cả trăm triệu thì cũng chẳng vì muốn tránh thuế. Họ suy nghĩ khác, có lẽ vì vậy mới lên tới đó.
Trong vụ suy trầm kinh tế vừa qua, giới bình dân Mỹ là những người bị thiệt nhất, mà họ vẫn chi tiền cho các hội thiện, và thành phần này không kỹ lưỡng đến độ gom lại ngần ấy biên nhận lắt nhắt để cuối năm khai thuế.
- Tôi lấy một thí dụ nổi tiếng là sau khi lập một sáng viện cực lớn, ông Gates tung chương trình vận động các tỷ phú chung tiền cho việc thiện, năm 2006 ông Buffett liền hưởng ứng với ngân khoản là 31 tỷ đô la. Gần đây, một thanh niên bỏ học đi kinh doanh và 26 tuổi đã làm chủ một sản nghiệp trị giá gần bảy tỷ đô la, đó là Mark Zuckerberg, một sáng lập viên và Tổng quản trị CEO của mạng lưới xã hội Facebook. Anh ta vừa nhận cho Sáng viện của Bill Gates ít ra là vài tỷ. Với những người đó, thuế khóa có thể chỉ là chuyện vặt mà nhân viên phải giải quyết cho họ.
Việt Long: Thưa ông, tương quan của các hội thiện ấy với chính quyền hay chính trị ở tại Mỹ là như thế nào?
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tinh thần từ tâm thực tế có làm giảm bớt gánh nặng cho chính quyền nên được nhà nước ủng hộ vì tư nhân lo được nhiều việc công ích thay cho nhà nước. Thí dụ gẩn gũi là tiền tặng dữ của bà con gửi về nhà - như hơn tám tỷ đô la của người Việt ở hải ngoại - đã vượt xa viện trợ Mỹ!
- Nói chung, các hội thiện thường không trực tiếp tác động vào chính trường theo kiểu "lobby" hay các lò nghiên cứu ta gọi là "think tank', nhưng ta có thấy một sự lạ qua các thống kê được thu thập. Dân Mỹ theo xu hướng bảo thủ, mà ta cứ tưởng là ích kỷ và chỉ nhắm vào doanh lợi, thật ra lại góp tiền cho các hội thiện nhiều hơn dân Mỹ thiên tả mà ta cho là lý tưởng. Có lẽ xu hướng thiên tả thì muốn nhà nước đảm nhiệm nhiều việc công ích trong khi phía bảo thủ thì tin rằng đó là phần vụ của người dân và họ xung phong đóng góp. Đây cũng là một nghịch lý đáng chú ý!
Tinh thần từ tâm thực tế có làm giảm bớt gánh nặng cho chính quyền nên được nhà nước ủng hộ vì tư nhân lo được nhiều việc công ích thay cho nhà nước. Thí dụ gẩn gũi là tiền tặng dữ của bà con gửi về nhà - như hơn tám tỷ đô la của người Việt ở hải ngoại - đã vượt xa viện trợ Mỹ!
Việt Long: Lúc đầu ông nói là có khi nhờ hằng tâm người Mỹ mới thành hằng sản, nhờ lòng tử tế mà trở thành giàu có. Vậy câu hỏi cuối mà cũng là câu hỏi cuối năm, có phải chính ông cũng nghĩ như vậy hay sao?
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ rằng điều ấy không sai vì lòng từ tâm phản ảnh một đức tính rất cần thiết trong kinh doanh, đó là tinh thần trách nhiệm với thân nhân, với người khác.
- Viên Chủ tịch một doanh nghiệp Hoa Kỳ tôi làm việc ngày xưa có khuyên một điều là làm gì thì làm cũng phải cố dành ra khoảng 30% thời giờ của mình cho việc công ích, đó là tôn chỉ của rất nhiều người Mỹ. Khi ấy phản ứng của một chuyên viên kinh tế gốc Á châu khiến tôi nghĩ ngay đến tỷ lệ tiết kiệm trung bình của dân Á châu là khoảng 30% lợi tức! Dân Mỹ tiêu xài rộng và tiết kiệm ít dần, nhưng họ vẫn có một trương mục khá dày mà tôi gọi là "công đức" nếu ta nói theo lối duy tâm. Và tôi cho rằng về mặt tâm linh thì điều ấy đúng.
- Về thực tế của đời thường, doanh nghiệp hoạt động trong một khu vực nào đó thì phải được thiện cảm của cộng đồng cư dân. Công ty không thể xả rác hoặc thải nước vô tội vạ - là việc trái luật - mà còn phải góp phần tu sửa công viên hay tu bổ trường học đường xá chung quanh.
Đấy là việc công ích nhưng cũng gây uy tín cho công ty. Nếu họ có ủng hộ những hoạt động từ thiện thì chưa chắc đã để trốn thuế mà còn vì mục tiêu thiết thực là giúp doanh nghiệp cùng phát triển với cộng đồng. Ta có dùng chữ "cộng đồng đồng tiến" thì hoàn toàn đúng với hoàn cảnh này.
- Nhìn rộng ra ngoài, trong một thế giới toàn cầu hóa thì "tha nhân" không chỉ là bà con lối xóm mà là người dân mọi nơi và cộng đồng hết là một làng xã hay thị trấn mà là cả địa cầu. Khi muốn giúp mọi người khác thì trong mọi người đó có cả khách hàng của ta mà còn có chính mình nữa. Để kết thúc, xin cho tôi gửi tới quý thính giả lời chúc an lạc cho năm mới.
Việt Long: Xin cám ơn ông Nguyễn Xuân Nghĩa.


Phong tục ngày Tết
Quỳnh Như, phóng viên RFA
2011-02-02
Người Việt có rất nhiều phong tục trong ngày Tết. Theo dòng thời gian một số tục lệ đã bị quên lãng dần, bên cạnh những phong tục vẫn còn được lưu giữ đến ngày nay nhưng đôi khi cũng bị biến tướng ít nhiều.

AFP photo
Múa Rồng là nét đẹp văn hóa ngày Tết cổ truyền
Tết cổ truyền
Dân tộc ta có nhiều phong tục hay của ngày Tết cổ truyền, và dần dần một số phong tục đã trở thành như một thông lệ trong ngày Tết.
Bước vào nhà nào trong thời điểm cuối năm cũng có thể nhận thấy ngay không khí chuẩn bị Tết nhộn nhịp, từ việc mua sắm, đến việc trang trí nhà cửa, chuẩn bị các món ăn để đón tiếp người thân ở xa về. Đối với các gia đình lớn, họ hàng đông, có quan hệ xã hội rộng, đông con cháu, thì công việc chuẩn bị càng phức tạp hơn.
Ai nấy cũng đều dọn sạch sẽ nhà cửa, vứt bỏ những thứ rác rưởi, dọn dẹp trang trí bàn thờ, đánh bóng lư hương, chân nến, lau chùi bàn ghế và mọi thứ vật dụng trong nhà. Ấy là tục Tống Cựu Nghinh Tân, để đưa tiễn năm cũ qua đi và chuẩn bị đón năm mới nhiều hứa hẹn.
Ngoài ra, trong mấy ngày Tết, các gia đình có trẻ nhỏ thường nhắc nhở, dặn dò con cháu từ phút Giao thừa trở đi không được quấy khóc, không nghịch ngợm, cãi cọ nhau, không vứt rác bừa bãi. Cha mẹ, anh chị cũng không quở mắng, la phạt con em. Ra đường gặp nhau ai nấy cũng tay bắt mặt mừng, vui vẻ niềm nở dù lạ hay quen.
Trong mấy ngày Tết, ra đường gặp nhau ai nấy cũng tay bắt mặt mừng, vui vẻ niềm nở dù lạ hay quen.
Phong tục tập quán VN
Phong tục Tết
Ngày Tết dân tộc ta có nhiều phong tục hay đáng được lưu giữ như những thuần phong mỹ tục.
Điểm qua một số phong tục ngày Tết có tục dựng cây nêu. Người thành phố ít có điều kiện thấy cây nêu trong ngày Tết. Tục lệ này hiện nay vẫn còn lưu truyền ở một vài làng quê Việt Nam. Cụ Nguyễn Vinh Phúc mô tả về cây nêu như sau:
“Cây nêu ngày Tết là một cây tre được vót hết lá, chỉ giữ một số lá ở trên ngọn tre. Ở trên đó có treo một giải cờ vải, một cái khánh bằng đất nung, treo một con cá chép bằng giấy, treo một cái vành có buộc lá vào đó."
Nhà Hà Nội học này giải thích về ý nghiã của việc dựng cây nêu như sau:

Cờ người - trò chơi dân gian dịp Tết. AFP photo
“Theo tín ngưỡng dân gian thì bảo rằng đó là sự tích, ngày xưa quỷ làm hại người ở trần gian nhiều, nên người ta kêu cứu với Đức Phật. Phật mới bảo hãy trồng cây nêu lên và ra lệnh cho quỷ rằng hễ nơi nào có bóng cây nêu này là nơi đó là đất Phật, có Phật bảo vệ thì quỷ không được hại ai nữa, cho nên trồng cây nêu là để trừ quỷ."
Xung quanh tục dựng cây nêu cũng có nhiều giả thuyết khác nhau. Ông Phúc nói:
“Một thuyết khác thì giải thích rằng là cây nêu kiểu như một cây vũ trụ, tức là nó thông từ dưới đất lên trời, và các vật hữu hình có thể đi từ đất mà theo cây tre lên cõi vô hình.
Cũng có thuyết người ta gọi rằng đó là dự báo khí tượng, bởi vì trồng cây tre lên, trên treo những cái khánh, những cái vật mỏng như con cá bằng giấy để quan sát chiều gió thổi. Khi mà chuông khánh rung lên, những con chim con cá bằng giấy bay lên theo hướng nào thì gió thổi theo phương hướng đó.
Người ta mới dự đoán rằng là đầu năm mà gió như thế thì cả năm sẽ là gió tốt hay là gió xấu, cả năm sẽ mưa thuận gió hòa hay sẽ khô hạn hoặc lũ lụt. Thành ra cũng chỉ một cây nêu mà có 3 cách giải thích như vậy."
Tục dựng cây mía tím ở hai bên bàn thờ hiện nay ít phổ biến và cũng ít người biết đến. Nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc giải thích về tục này như sau:
“Người ta gọi đó là cái thang vì cây miá có từng đốt, từng đốt chẳng khác nào các bực thang, và với cây mía đó thì các cụ từ dưới cõi âm đi về cõi trần gian này cùng với con cháu trong ba ngày Tết."
Đốt pháo, lì xì…
Một phong tục khác mà trước đây trẻ em rất thích chơi, là tục đốt pháo. Chuyên gia nghiên cứu lịch sử văn hoá Hà Nội cho biết ý nghiã của việc đốt pháo như sau:
“Tục đốt pháo cũng là để trừ quỷ thôi. Theo giải thích thì quỷ quấy rối dân gian nên người ta phải đốt pháo để xua đuổi nó đi. Từ cái chỗ xua đuổi quỷ đi thì nó biến thành ra một cái sự mừng vui, thế nên sau này người ta đốt pháo đôi khi không nghĩ tới chuyện trừ quỷ nữa, mà chỉ nghĩ tới chuyện nghe tiếng nổ thấy vui vẻ thôi."
Ngày nay ở Việt Nam phút Giao thừa thiếu hẳn tiếng pháo Tết mà thay vào đó là pháo hoa được bắn lên bầu trời đêm 30 Tết ở những thành phố hay đô thị lớn.
Ngày Tết ai cũng mừng tuổi và ai cũng được mừng tuổi, có đi có lại như vậy nó thể hiện cái tinh thần cộng đồng. Lì xì cũng chỉ ít ỏi thôi mà chủ yếu là sự vui vẻ.
Cụ Nguyễn Vĩnh Phúc
Một phong tục khác vẫn còn phổ biến hiện nay, là tục mừng tuổi hay còn gọi là lì-xì. Ngày Tết trẻ con chúc Tết người lớn để mong được nhận những phong bao lì-xì đỏ. Phong tục này cũng có ý nghiã riêng của nó. Cụ Nguyễn Vinh Phúc cho biết:
“Về tục mừng tuổi thì cho thấy rằng đó là một tinh thần cộng đồng, bởi vì ngày Tết thì người lớn mừng tuổi trẻ em đã đành, mà người lớn cũng mừng tuổi cho người lớn nữa, cho nên ngày Tết ai cũng mừng tuổi và ai cũng được mừng tuổi, có đi có lại như vậy nó thể hiện cái tinh thần cộng đồng. Lì xì cũng chỉ ít ỏi thôi mà chủ yếu là sự vui vẻ."
Sự tích dân gian
Bên cạnh các phong tục còn có những sự tích liên quan đến ngày Tết cổ truyền được truyền tụng trong dân gian với những biến tấu đôi khi hơi khác nhau. Ví dụ ngày Tết nhà nào cũng có bánh chưng, trong Nam thì có bánh tét, cũng được làm với các nguyên liệu và cách nấu giống như sau.
Nói đến sự tích bánh dầy, bánh chưng thì hẳn ai cũng còn nhớ câu chuyện của Lang Liêu, con trai vua Hùng Vương thứ Sáu. Người con trai út này lấy gạo nếp, thịt, đậu xanh gói bánh mang lên dâng cho vua cha trong ngày Tết, và giải thích như thế này:

Biểu tượng sung túc ngày Tết với bánh chưng xanh, dưa hấu đỏ. RFA photo
“Thưa Vua cha đây là cả thiên nhiên cả vũ trụ đây, vì rằng hạt gạo - cái vỏ bánh là thực vật, đậu xanh cũng là thực vật, là cây cối, là rừng xanh, là đồng ruộng, và thịt là động vật, đại diện cho các động vật, thế cho nên cái bánh chưng vừa đại diện cho thiên nhiên, đại diện cho động vật, đại diện cho thực vật sinh sống trên mặt đất, cho nên con làm cái bánh chưng này là con dâng lên Vua cha cả thiên nhiên, cả mặt đất, cả sinh vật, thực vật. Thì Vua cha rất là quý và sau đó truyền ngôi cho Lang Liêu."
Chiếc bánh chưng mang ý nghiã: “Sự tích bánh dầy, bánh chưng nói lên sáng kiến của chàng Lang Liêu, nhưng đồng thời cũng là một triết lý của bình dân là thực ra cái quý nhất không phải là vàng bạc, ngọc ngà châu báu mà chính là cái nuôi sống con người: gạo nuôi sống con người, đậu nuôi sống con người, thịt nuôi sống con người. Cái gì nuôi sống con người thì cái đó là cái quý nhất."
Hàng năm cứ đến ngày 23 tháng Chạp Âm lịch, các bà nội trợ đều cúng ông Táo về Trời, và đêm 30 Tết vừa cúng Giao thừa, vừa cúng Táo Công đi chầu Trời trở về. Sự tích Táo quân là một câu chuyện cảm động về một bà hai ông được lưu truyền trong văn chương truyền khẩu. Nhưng cũng có một truyền thuyết khác về sự tích Táo quân như sau:
“Trong các thần thoại cổ thì nói rằng là các vị thần coi sóc dân gian thường trú ngụ ở nơi mà mọi người hay đến nhất, bởi ngày xưa nơi mà các gia đình hay tập trung nhất là cái bếp, và bây giờ ở các vùng đồng bào thiểu số cũng thế.
Bếp là nơi nấu nướng, nơi sum họp, nơi vui vầy, nơi uống rượu cần, nơi chuyện trò của mọi người vui vẻ với nhau, cho nên có vị thần trông coi nơi bếp núc đó.
Như vậy là có cả thảy 3 vị – hai ông một bà. Thế cho nên là cái ngày 23 tháng Chạp là ngày các ông bà táo lên trên Thiên Đình báo cáo về việc trần gian, nhất là về gia đình mà các ông bà Táo đó phụ trách. Cho nên mọi người lấy ngày 23 Tết làm ngày Tết ông Táo."

Một em nhỏ nhận tiền lì xì ngày Tết. AFP photo
Đi kèm với sự tích này là chuyện Táo Quân cưỡi cá chép đi chầu Trời, và khi cúng ông Táo người ta cũng thả cá chép ra sông. Tại sao Táo Quân lại cưỡi cá chép, mà không phải là cưỡi ngựa, hay sử dụng một con vật nào khác làm phương tiện về trời? Cụ Nguyễn Vinh Phúc giải thích về sự tích này như sau:
“Người ta không mua chim, người ta không mua cái gì khác mà người ta lại mua cá để cho ông Táo lên trời. Ấy chính vì con cá chép là cá hóa long mà người ta gọi là cá hóa rồng đấy. Hàng năm con cá đấy đến Long Môn, con nào mà nhảy được qua 3 cái thác nước thì tự khắc trở thành rồng. Thế cho nên ngày xưa ai mà thi đỗ thì cũng gọi là cá hóa rồng là như vậy.
Cho nên ở các nơi thờ tự như Văn Miếu thì đều đắp hình ảnh con cá vượt cửa Vũ Môn hay cửa Long Môn, thì tức là con cá chép coi như chuẩn bị thành rồng. Táo Quân là quan cho nên không thể cưỡi rồng được, chỉ có Vua mới cưỡi rồng cho nên chắc là người ta dùng hình ảnh cá chép để nói lên rằng cá chép là con vật thần thoại có thể bay lên trời được".
Chúc Tết
Nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc cũng gởi đến quý thính giả của Đài lời chúc đầu năm :
xin chúc các vị nghe Đài một năm mới tốt đẹp, an khang, thịnh vượng, và đạt nhiều thành tựu trong cuộc sống.
Cụ Nguyễn Vĩnh Phúc
“Tôi là người Hà Nội, được bạn Quỳnh Như thay mặt cho Đài phỏng vấn một số vấn đề về tục lệ cổ của người Việt chúng ta trong dịp Xuân Mới. Tôi rất lấy làm vui và hân hạnh được đem tiếng nói của mình gởi đến đồng bào xa xứ để gợi nhớ lại một số những kỷ niệm và ký ức mà quý vị còn lưu giữ trong tiềm thức.
Tôi xin chúc các vị nghe Đài một năm mới tốt đẹp, an khang, thịnh vượng, và đạt nhiều thành tựu trong cuộc sống.”
Xin cảm ơn bác Phúc đã dành thời giờ quý báu cung cấp cho quý thính giả của Đài những thông tin vô cùng bổ ích và lý thú. Nhân dịp Xuân về Quỳnh Như xin thay mặt cho Ban Việt ngữ của Đài Á Châu Tự Do kính chúc bác và gia quyến được dồi dào sức khoẻ và hạnh phúc!
Ăn Tết – tăng cân
Quỳnh Như, phóng viên RFA
2011-02-01
Người Việt ta hay nói “ăn Tết”. Trong văn học dân gian, hình ảnh ngày Xuân được thể hiện trong hai câu đối Tết cũng đi kèm với các đặc sản ngày Tết:

Source VNPS
Bánh Chưng bầy bán tại chợ Tết Virginia, Hoa Kỳ. Source VNPS

“Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ
Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh.”
Tết chính là ngày hội ẩm thực trong năm. Ngoài những món ngon trong thực đơn hàng ngày, các bà nội trợ còn chuẩn bị các món cỗ và những món ăn đặc trưng của ngày Tết. Do vậy nỗi lo tăng cân sau mấy ngày Tết luôn làm các chị cảm thấy “áy náy” trong việc ăn uống.
Một truyền thống từ xa xưa
Tất niên là mùa để mọi người tổ chức họp mặt liên hoan chè chén linh đình. Bên cạnh đó ngoài các món ẩm thực thường niên, trong dịp này còn có nhiều món ăn đặc trưng của ngày Tết hay các món ăn mới lạ kích thích khẩu vị, khiến chúng ta có thể ăn nhiều hơn bình thường.
Giải thích phong tục ăn Tết linh đình với nhiều món ăn phong phú, Bác sĩ Nguyễn Thị Kim Hưng, Chủ tịch Hội Dinh dưỡng Thực phẩm Thành phố Hồ Chí Minh cho biết:
“Phong tục ăn Tết linh đình của chúng ta, xuất phát từ truyền thống trước đây là quanh năm dân ta ăn uống tương đối đạm bạc, chủ yếu là tương, cà, rau, các loại củ quả, nên ngày Tết người ta thường hay tập trung vào các món ăn có nguồn gốc động vật, như là một sự bù đắp cho nguyên một năm lao động vất vả.”
“Phong tục ăn Tết linh đình của chúng ta, xuất phát từ truyền thống trước đây là quanh năm dân ta ăn uống tương đối đạm bạc, chủ yếu là tương, cà, rau, các loại củ quả, nên ngày Tết người ta thường hay tập trung vào các món ăn có nguồn gốc động vật, như là một sự bù đắp cho nguyên một năm lao động vất vả.”

Một bữa ăn cỗ ngày Tết. Source hisa.vn
Như vậy sau một dịp Tết chúng ta dễ dàng tăng thêm một vài ký lô, và theo các chuyên gia dinh dưỡng thì điều này không có lợi cho cơ thể về mặt sức khoẻ. Bác sĩ Kim Hưng nói thêm:
“Bây giờ cách ăn uống của chúng ta đã thay đổi, ngày thường chúng ta đã ăn còn linh đình hơn giỗ chạp ngày xưa.Và nếu bây giờ chúng ta vẫn duy trì cách ăn uống với quá nhiều món ăn linh đình như vậy trong ngày Tết, nó sẽ làm tăng thêm gánh nặng cho cơ thể. Chúng tôi thấy điều đó không hợp lý.”
Đề cập đến tâm lý hưởng thụ trong những ngày Tết, chị Ngọc Phượng, Huấn luyện viên Thể dục Thẩm mỹ nói:
“Những ngày Tết là những ngày có cảm giác như được nghỉ ngơi nên tâm lý cũng muốn được hưởng thụ. Thành ra mọi người cho phép mình được thoải mái không có kỷ luật gì cả. Nhưng thường, sau 3 ngày Tết, nếu ai trải qua những ngày hưởng thụ không có kiểm soát thì chắc chắn sẽ có cảm giác mệt mõi như chưa được nghỉ ngơi gì cả.”
“Những ngày Tết là những ngày có cảm giác như được nghỉ ngơi nên tâm lý cũng muốn được hưởng thụ. Thành ra mọi người cho phép mình được thoải mái không có kỷ luật gì cả. Nhưng thường, sau 3 ngày Tết, nếu ai trải qua những ngày hưởng thụ không có kiểm soát thì chắc chắn sẽ có cảm giác mệt mõi như chưa được nghỉ ngơi gì cả.”
Trong việc ăn uống nếu sử dụng nhiều chất thịt và ăn nhiều món, nhiều lần, cộng với khuynh hướng ăn khuya hơn bình thường sẽ khiến mỡ dễ tích luỹ trong cơ thể và dẫn đến việc tăng cân nhanh. Việc tăng cân, thừa trọng lượng chẳng những ảnh hưởng không tốt đối với sức khoẻ, mà còn làm cho hình vóc xấu đi. Và đây chính là điều đáng lo ngại nhất đối với nữ giới.
Chị Anh Thư, một giáo viên ở Thành phố Hồ Chí Minh cho biết:
“Tết cũng sắp đến rồi, mình sẽ được nghỉ ngơi một vài ngày do đó mình không mất nhiều năng lượng để làm việc. Cộng với những thực phẩm đưa vào cơ thể sẽ làm mình nhanh chóng tăng cân. Do đó cũng cần cân nhắc thật kỹ lưỡng chế độ ăn uống. Khi bạn đứng trước những thực phẩm có chứa nhiều đường, mỡ, dầu thì mình cũng nên cân nhắc để sử dụng một lượng vừa phải thôi. Khi đến nhà những người bạn mời dùng bữa nhân dịp Tết mình cũng sẽ dùng một cách có cân nhắc.”
Phương thức chống tăng cân
Nhận thức được nguy cơ tăng cân, chị Anh Thư đề ra những bước cụ thể để thực hiện. Chị nói:
“Phải có một kế hoạch cụ thể dùng các thực phẩm gì. Nên ăn nhiều rau xanh, trái cây, và nhất định không thể nào thiếu nước vì nước rất cần thiết cho cơ thể. Đặc biệt có thể dùng một số thảo dược như trà xanh, những loại nước mát, uống để thanh lọc cơ thể loại bỏ bớt chất độc và năng lượng quá nhiều trong cơ thể.
“Nên ăn nhiều rau xanh, trái cây, và nhất định không thể nào thiếu nước vì nước rất cần thiết cho cơ thể. Đặc biệt có thể dùng một số thảo dược như trà xanh, những loại nước mát, uống để thanh lọc cơ thể loại bỏ bớt chất độc và năng lượng quá nhiều trong cơ thể."
Ngoài ra, bên cạnh những cuộc vui chơi cũng cần ngủ cho đủ giấc, nếu mình thức khuya cơ thể

Khu chợ Tết ở đâu cũng bầy bán đủ loại thực phẩm hấp dẫn. RFA
không được nghỉ ngơi. Và sau những cuộc vui như vậy thì cơ thể sẽ không được tốt. Cũng phải duy trì chế độ tập thể dục hàng ngày như đi bộ, thư dãn, ngồi thiền, v.v…”
Chị Thanh Trang ở Quận 11 thì quan niệm rằng:
“Ngày Tết mình cũng phải thưởng thức các món ăn truyền thống Tết của người Việt Nam; bánh chưng, thịt kho trứng nè, rồi củ kiệu, nói chung tất tần tật các món ngày Tết mình đều ăn hết để thưởng thức cuộc sống. Nhưng ăn cũng có chừng mực chút xíu. Rồi phải tranh thủ tập thể dục, ví dụ thể dục bằng cách đi bộ ở đường hoa, vừa chơi với gia đình vừa có cơ hội đi bộ (walking) luôn. Sau đó tranh thủ đưa con đi bơi chẳng hạn, mình vừa tập thể dục, vận động, còn con thì cũng được phơi nắng – con nít thì cần nắng. Và sau Tết thì chắc chắn là phải tăng tần suất đi tập thể dục nhiều hơn, hoặc đi bơi nhiều hơn, để đảm bảo vừa thưởng thức được đồ ăn mà vẫn giữ được cơ thể (body) tương đối một chút.”
Chị Ngọc Phượng cũng góp ý kiến về các món ăn giàu đạm và chất xơ bổ dưỡng cho sức khoẻ. Chị nói:
đưa con đi bơi chẳng hạn, mình vừa tập thể dục, vận động, còn con thì cũng được phơi nắng – con nít thì cần nắng. Và sau Tết thì chắc chắn là phải tăng tần suất đi tập thể dục nhiều hơn, hoặc đi bơi nhiều hơn, để đảm bảo vừa thưởng thức được đồ ăn mà vẫn giữ được cơ thể
“Nói đến vấn đề ẩm thực ở Việt Nam thì vô vàn. Các món ẩm thực ở nước ta rất nhiều. chúng ta có thể ăn uống một cách thoải mái mà vẫn an toàn nếu chúng ta có sự chuẩn bị trước. Có rất nhiều món ăn, chẳng hạn như món gỏi, món cuốn – bánh tráng cuộn bún, rau sống, chấm nước mắm, … những món đó rất an toàn, đủ chất đạm, chất tươi. Rồi đến món canh, vừa có chất đạm, chất rau, lại có nước nữa, làm cho bao tử co bóp thoải mái, dễ tiêu.
Theo mình thì nên có sự cân bằng trong chế độ ăn uống, không nên ăn đồ quá khô. Thường 3 ngày Tết mọi người hay ăn đồ khô như bánh chưng, dưa kiệu, củ hành, lạp xưởng, tôm khô, mứt, nhiều khi uống một tí rượu bia.
Đó là những món kích thích vị giác tại chỗ nhưng sau đó làm cho cơ thể chúng ta rất mệt. Bây giờ mình thấy mọi người thiên về những món ăn cân bằng vừa có chất đạm, vừa có chất tươi vừa có dung dịch để khi ăn xong mình cảm thấy nhẹ nhỏm.”
Mặt khác, vận động cũng là một cách để tiêu hao năng lượng, Huấn luyện viên Thể dục Thẩm mỹ này cho biết:
“Thật ra trong mấy ngày Tết mình cũng hoạt động rất nhiều. Nếu ở Việt Nam thì người ta đi thăm nhau, chúc tết nhau. Họ nói cười nên năng lượng cũng giảm đi nhiều. Thành ra cũng thoải mái. Hoặc người ta đến các trung tâm giải trí vui chơi nên hao nhiều năng lượng. Thành ra nếu cảm thấy mình đã ăn nhiều thì nên hoạt động để giảm bớt năng lượng, thì mình vẫn thoải mái như thường. Đó là cái cách để cân bằng.
Ý kiến chung của các chị là, nếu có sự sắp xếp, chuẩn bị trước về mặt tâm lý, sức khỏe thì sẽ tận hưởng được một cái Tết thật có ý nghiã cùng gia đình và người thân, đồng thời tận dụng hết những ngày nghỉ dài.
Được đăng bởi vào lúc

No comments:

Post a Comment

Subscribe to: Post Comments (Atom)