Wednesday, March 2, 2011

Thầy dạy văn của tôi

Thầy dạy văn của tôi
» Tác giả: Nguyễn Thanh
» Dịch giả:
» Thể lọai: Hồi ký
» Số lần xem: 2997
1. Thầy dạy văn của tôi

Kính tặng cố GS Dương Du Cam
NGUYỄN THANH

Khi tôi còn nhỏ ở chung với cha mẹ tại làng quê, người thầy dạy vỡ lòng chữ Hán cho tôi là cậu tôi (l). Nhưng sau khi đậu Sơ đẳng tiểu học ra ở trọ đi học Trường P.T.G. tại Cần Thơ thì người thầy dạy môn Việt văn lớp đệ thất (2) cho tôi là GS Dương Du Cam.

Lúc ấy là năm 1951, sau khi học lớp nhì E (Cours Moyen E) một năm với thầy Thái Công Ngữ - nhà ở đầu cầu Cái Khế, đường Paul émery nay là đường Nguyễn Trãi - và lớp nhất A (Cours Supérieur A) một năm với thầy Hồ Quang Sớm, tôi được vào học lớp đệ thất Trường P.T.G. sau một cuộc thi tuyển khá gay go. Có nhiều giáo sư dạy lớp, mỗi người phụ trách một môn, nhưng tôi nhớ nhất và có nhiều kỷ niệm với thầy Du Cam, vị giáo sư dạy văn đã để lại trong tâm khảm tôi nhiều ấn tượng khó quên.

Học sinh lớp nhất dạo đó thi đỗ vào trung học rất hiếm. Riêng tôi, nhờ học khá năm lớp cuối bậc tiểu học và cũng nhờ may mắn nên được vào học lớp đầu của bậc trung học. Giáo sư dạy lớp đệ thất cho bọn nhỏ chúng tôi năm ấy gồm có các thầy: Lê Bặc San, nói giọng Bắc, dạy toán; Đinh Văn Xướng, còn gọi là Bác vật Xướng, dạy tiếng Anh: Phạm Kim Liêu dạy sử địa... và thầy Dương Du Cam dạy môn Việt văn.

Sau vài bữa học, chúng tôi được biết thầy Du Cam viết chữ Hán rất đẹp trong những khi minh họa cho bài Việt văn. Ngoài việc dạy học, thầy tôi còn soạn và in sách tiếng Việt về luật chính tả, hỏi ngã - đặc biệt là đặt thành những câu thơ để dạy cho dễ nhớ. Đến nay, tôi còn nhớ được mấy câu:

ác vàng vừa lố bóng vầng đông,

Chim ác là kêu dội cánh đồng:

Mỏ ác trẻ con còn chửa cứng,

ác nhơn phơi nắng để đầu không.

Vì yêu văn thơ, thầy Du Cam cũng chủ trì thường xuyên tập hợp một nhóm anh em yêu thơ phú để cùng nhau ngâm vịnh, xướng họa. Nhóm tao nhân mặc khách này được gọi là “Tao đàn Dương Chi” đặt tại nhà thầy ở cuối một con đường gần sân heo - đường Châu Văn Liêm ngày nay. Tất cả thầy phụ trách bộ môn đều hết lòng dạy dỗ chúng tôi, nhưng đối với riêng tôi, thầy Du Cam là vị giáo sư yêu thương và gần gũi học sinh nhất. Bài giảng bao giờ thầy cũng soạn nghiêm túc trước, chữ viết của thầy trên bảng hay trong tập vở, sổ sách đều đẹp một cách chân phương nên dễ đọc, trông chữ rất dễ cảm tình với người viết. Giọng giảng bài của thầy bao giờ cũng chậm rãi, rõ ràng, dễ tiếp thu và cũng có lúc đi đôi với điệu bộ khá hùng hồn.

Vóc thầy nhỏ lại có da có thịt nên trông hơi thấp người. Trong lớp có đứa nghịch ngợm, vẽ trái cam tròn lớn vào giấy dán lên bàn hoặc vẽ lên bảng đen chọc thầy. Thấy vậy, thầy vẫn không giận, gọi đứa khác lên bôi mà chẳng nói gì. Tôi thì không vừa lòng với việc phá phách vô lễ, có tính cách phạm thượng này. Nhưng vì bản tính nhút nhát, ít nói, tôi không có phản ứng gì. Thầy có thói quen trong giờ văn là dùng những phút cuối giờ để dạy học làm thơ. Từ tiếng bình, tiếng trắc đến niêm luật, qui tắc: “Nhất tam ngũ bất luận - Nhị tứ lục phân minh”, thầy giảng kỹ và cho ví dụ cụ thể để minh họa. Nhờ thế học trò dần dần nắm được cách làm thơ tứ tuyệt, lục bát... Thầy Du Cam cũng cho chúng tôi chép vào sổ tay những bài thơ hay và khuyên nên học thuộc lòng, một kinh nghiệm quí giá rất cần cho người học văn và muốn làm thơ. Lâu lâu, trong giờ học cuối tuần với thầy, thầy dành khoảng mười lăm phút cho chúng tôi thực hành làm thơ - có khi là ứng khẩu - ngay tại lớp.

Một lần, nhân lúc bên ngoài sân trường các thầy thợ làm nhà đang xây cất thêm lớp học, thầy Du Cam liền ra đề “Tức cảnh” cho chúng tôi làm thơ tứ tuyệt trong một thời gian ngắn qui định. Thầy báo thời gian bắt đầu, học trò trong lớp im lặng, đứa thì trầm ngâm đăm chiêu, đứa thì nhăn mặt nhíu mày tìm ý gieo vần. Quả là cái không khí tĩnh lặng cần thiết để cho những “thi khách tập sự” chuẩn bị đón tiếp nàng Thơ.

Vài anh nhanh nhẹn cho thầy xem bài làm vừa xong: Anh thì làm đúng luật mà ý không hay, có anh bài khá mà thơ thất luật, sai bằng trắc nên khổ độc. Thầy xem hết rồi phân tích nhẹ nhàng, góp ý để học sinh rút kinh nghiệm. Riêng tôi, nhờ trước đây có học qua luật thơ với thân phụ khi còn ở quê nên sau đó cũng góp cho thầy một bài.

Thầy xem xong, thong thả gật đầu nhè nhẹ và đọc lớn lên cho cả lớp nghe...

“Gạch chất chập chồng một góc sân,

Thợ thầy bàn bạc tiếng vang rân.

Vô tình lưỡi xuổng đành đâm đất,

Anh thợ mệt nhoài, đứng chết trân”.

Quả là thơ con cóc dù có tả thực, ẩn dụ và đúng luật nhưng rõ ràng là chưa có hồn - lúc ấy tôi chưa có ý niệm về hồn thơ là gì. Dù vậy, thầy vẫn gọi tôi lên, khen vài lời khích lệ, trìu mến ôm tôi vào lòng rồi hôn lên trán tôi làm tôi thấy hồi hộp điếng người. Cả lớp cười rộ lên. Sau đó, thầy lấy từ trong bóp tiền ra 2 đồng thưởng tôi. Bọn bạn tôi lại tiếp tục cười vang, có đứa bảo để đành tiền làm kỷ niệm nhưng sau đó trong giờ ra chơi, tôi đã lấy hết tiền ăn cà rem, không cho một đứa bạn nào hay cả... Chuyện thầy trò ấy đã diễn ra cách đây hơn nửa thế kỷ nhưng tôi vẫn nhớ như in trong tâm trí. ấn tượng nhất là hình ảnh thầy tôi, vị ân sư đáng kính với cá tính đặc biệt. Nhờ thầy Du Cam, tôi biết được đôi điều về thi pháp từ đó yêu văn chương và tập tễnh làm thơ. Cũng nhờ học văn chương, tôi càng thấy yêu thêm tiếng mẹ và cảm nhận sâu sắc hơn về quê hương, đất nước, con người qua thơ văn.

Bước chân ra trường đời sau khi nối nghiệp thầy chọn học ngành văn và dạy văn, hơn bốn mươi năm qua, nhiều lần tôi cứ mãi băn khoăn hỏi lại lòng mình: Lòng tôn sư trọng đạo của tôi có thể hiện được mảy may nào đối với công lao to lớn của thầy tôi, nhà giáo chân chính, người kỹ sư tâm hồn suốt đời như người lái đò vô danh bao phen vượt sóng gió, có lúc cũng phải âm thầm nhận khổ đau, đưa khách qua sông để cập thêm một bến bờ hiểu biết.

Cần Thơ, cuối hạ 2002.
NGUYỄN THANH
---------------

No comments:

Post a Comment